Ο Χρίστος Σαπρίκης και τα «Φωτογραφήματά» του

ΕΡ. Εδώ και αρκετό καιρό βλέπουμε κάποιες φωτογραφίες σου που δημοσιοποιείς μέσα από το site των imaginistes, γεγονός που μας χαροποιεί ιδιαίτερα. Θα θέλαμε να ρίξουμε λίγο φως στον άνθρωπο που δημιουργεί αυτά τα εξαιρετικά κατά την άποψή μας… «φωτογραφήματα». Ελπίζω να συμφωνείς;

ΑΠ. Με μεγάλη μου χαρά και ευχαριστώ για τα καλά σας λόγια!

ΕΡ. Ας ξεκινήσουμε με το κλασικό, ποιος είναι ο Χρίστος Σαπρίκης;

ΑΠ. Γεννήθηκα το 1962 σε ένα μικρό χωριό της Άρτας, ενηλικίωση στην επαρχία με έντονα τα βιώματα μιας ταραγμένης ιστορικής περιόδου της χώρας μας, μέτοικος στο Μπραχάμι τα τελευταία 27 χρόνια, δάσκαλος από το 1987, σταθερά στο 10^ο Δημοτικό στον Ασύρματο με μικρά διαλείμματα απουσίας.

Μια μικρή οικογένεια, πολλά βιβλία, πολλές φωτογραφίες, πολλοί καφέδες, ποδήλατο, εκδρομές, ποίηση, δασκαλίκι, εμμονές με μονίμως αποτυχημένες συλλογικότητες, πολλές συζητήσεις, ελάχιστα μπαράκια, πολλά ταβερνεία και καταγώγια. Κάπως έτσι.

ΕΡ. Πότε ήταν η πρώτη φορά που έπιασες στα χέρια σου φωτογραφική μηχανή, πως σε κέρδισε αυτή η μορφή τέχνης;

ΑΠ. Πρέπει να ήταν γύρω στα 15 όταν έβγαλα τις πρώτες φωτογραφίες μου σε μια εκδρομή στους Δελφούς. Από τότε συνεχώς θυμάμαι τον εαυτό μου με μια φωτογραφική μηχανή. Περνώντας τα χρόνια η γνωριμία με τους «μεγάλους» της φωτογραφίας μέσα από βιβλία τους και εκθέσεις, οι συζητήσεις με φίλους, η μαγεία του σκοτεινού θαλάμου, με έκαναν να αρχίσω να ψάχνω και το κάτι άλλο εκτός απ’ τις φωτογραφίες της οικογένειας και των τόπων που επισκεπτόμουν.

ΕΡ. Πώς επιλέγεις τα θέματα που προσεγγίζεις με το φακό σου, από που εμπνέεσαι;  

ΑΠ. Με ελκύει το κιτς γύρω μας. Οι σουρεαλιστικοί τόποι. Μια ιδιαίτερη προτίμηση έχω στους μικρόκοσμους. Κυριολεκτικά και μεταφορικά. Κυριολεκτικά όταν πλησιάζω και φωτογραφίζω από κοντά τα φυτά και τα έντομα στη φύση αλλά και τους μικρόκοσμους της ζωής μας. Οι γωνίες των σπιτιών, των κτιρίων, της πόλης, ανθρώπινες στιγμές, το ανθρώπινο σώμα. Γενικά όμως είμαι αρκετά χαώδης στα της φωτογραφίας. Φωτογραφίζω τα πάντα περνώντας ασταμάτητα απ’ το ένα θέμα στο άλλο. Έγχρωμα και ασπρόμαυρα.

«Δεν έχεις πειθαρχία» μου είχε πει παλιά ένα φίλος «και δεν θα προκόψεις φωτογραφικά.» Είχε δίκιο αλλά δεν θέλω (;), δεν μπορώ(;) να λειτουργήσω διαφορετικά με αποτέλεσμα να υπάρχουν σε φιλμ και ψηφιακά αρχεία δεκάδες μισοτελειωμένες φωτογραφικές ιστορίες όπως τα «φωτογραφήματα».

 

ΕΡ. Τι σημαίνει για σένα «φωτογραφία»; Ο φωτογραφικός «κόσμος σου» αποτυπώνεται κυρίως σε ασπρόμαυρο φόντο. Ποια εξήγηση δίνεις;

ΑΠ. Η φωτογραφία είναι ένα τρόπος να ξαναδείς τον κόσμο. Κάποια στιγμή το μάτι σου σκαλώνει σε κάτι και αισθάνεσαι την ανάγκη να το αιχμαλωτίσεις σε ένα ορθογώνιο ή τετράγωνο κουτάκι. Και εκεί, μέσα σ’ αυτό το κουτάκι, αυτό το κάτι μερικές φορές «αλλάζει». Κι όταν δίπλα του βάλεις ένα άλλο κουτάκι, παραδίπλα ένα άλλο και πάει λέγοντας δημιουργείται ένας νέος κόσμος. Πραγματικός και ταυτόχρονα ανύπαρκτος. Ο δικός σου κόσμος. Στη συνέχεια όταν βλέπεις ότι αυτόν τον κόσμο σου τον ανακαλύπτουν και άλλοι, με τη δική τους διαφορετική ματιά, τότε αισθάνεσαι όμορφα. Αυτό είναι η φωτογραφία για μένα. Πραγματικότητα, μη πραγματικότητα, μοίρασμα.

Δεν φωτογραφίζω σε ασπρόμαυρο. Οι λιγότερες φωτογραφίες μου είναι έτσι. Και αυτό γίνεται αυθόρμητα. Όπως στα «φωτογραφήματα». Εκεί, όταν άρχισα να γράφω ένα μικρό κείμενο κάτω από κάθε φωτογραφία διαπίστωσα ότι αυτό «έδιωχνε» το χρώμα της. Με το ασπρόμαυρο έμενε μόνο το πάγωμα του χρόνου και μπλεκόταν έτσι καλύτερα με τις σκέψεις μου. Σε δυο τρεις φωτογραφίες που αυτό δε συνέβαινε το χρώμα τελικά έμεινε. Όταν φωτογραφίζω δεν σκέφτομαι ούτε έγχρωμα ούτε ασπρόμαυρα. Αυτό βγαίνει μετά, στον υπολογιστή. Άλλες φορές εξαρτάται από την ίδια τη φωτογραφία, άλλες φορές από τη διάθεση της στιγμής. Και πολλές φωτογραφίες μου κάνουν συνεχώς ένα πηγαινέλα από το έγχρωμο στο ασπρόμαυρο και από το ασπρόμαυρο στο έγχρωμο. Από το ορθογώνιο κάδρο στο τετράγωνο από εκεί στο πανοραμικό και ξανά πίσω.

ΕΡ. Μπορεί μια φωτογραφία να αλλάξει τον κόσμο; Πότε μια φωτογραφία χαρακτηρίζεται «πρωτοπορία»; Ποια η ποιες θα χαρακτήριζες σημαντικές φωτογραφίες που σε στιγμάτισαν.

ΑΠ. Όχι. Μια φωτογραφία δεν αλλάζει τον κόσμο. Τον κόσμο τον αλλάζουν οι σκέψεις και ο δράσεις των ανθρώπων. Όμως η φωτογραφία πολλές φορές βάζει το λιθαράκι της στις σκέψεις μας και τις δράσεις μας. Βοηθάει και η διττή της φύση. Είναι ντοκουμέντο είναι και τέχνη. Ως τέχνη μπορεί να επηρεάσει την κουλτούρα μας όπως και όλες οι τέχνες. Όπως ένας πίνακας ζωγραφικής, ένα γλυπτό, ένα βιβλίο, μια θεατρική παράσταση. Λιγότερο ή περισσότερο διαμορφώνει τις σκέψεις μας. Ως ντοκουμέντο μπορεί να αποτελέσει ένα μοχλό πίεσης στις κάθε είδους εξουσίες. Θυμάμαι για παράδειγμα τις φωτογραφίες του Lewis Hine που φωτογράφισε το 1908 τα παιδιά που εργαζόταν στα ανθρακωρυχεία και η δουλειά του βοήθησε να αλλάξει η νομοθεσία για την παιδική εργασία. Ή τις φωτογραφίες του Σεμπαστιάο Σαλγάδο που έχουν χρησιμοποιηθεί πολλές φορές, είναι και δική του επιλογή, για να ευαισθητοποιήσουν τους ανθρώπους για τις αλλαγές που συμβαίνουν στον πλανήτη μας.

Δεν ξέρω αν η λέξη «πρωτοπορία» μπορεί να περιοριστεί σε μια συγκεκριμένη φωτογραφία. Εμβληματικές φωτογραφίες σίγουρα υπάρχουν αλλά πολλές φορές είναι στενά δεμένες με συγκεκριμένα γεγονότα της εποχής που τραβήχτηκαν και αποκτούν αίγλη από αυτά τα γεγονότα. Έτσι τις θυμάται ο κόσμος. Απ’ την άλλη υπάρχουν φωτογράφοι που η συνολική ματιά τους επηρέασε την πορεία της φωτογραφίας συνολικά. Οι φωτογραφίες για παράδειγμα του Kertesz, του Bresson, της Arbus, του Winogrand, του Adams, και πολλών άλλων είναι σημεία αναφοράς. Το συνολικό τους έργο όμως, όχι μόνο κάποια ξεχωριστή φωτογραφία. Εκεί την καταλαβαίνω την «πρωτοπορία».

Μ΄ αρέσουν πολλές φωτογραφίες και πολλοί φωτογράφοι. Το χάος που λέγαμε προηγουμένως J. Δεν μπορώ να ξεχωρίσω κάποιες. Απολαμβάνω για παράδειγμα και θέλω να «μιμηθώ» τόσο τον ήρεμο κόσμο του Willy Ronis αλλά και τη βέβηλη ματιά του Terry Richardson. Την κίνηση και τις ιστορίες που ξεπηδούν απ’ τις φωτογραφίες του Jindrich Streit αλλά και την ακινησία των κόσμων του Karl Blossfeld. Σε μια ακρούλα τελευταία έχω βάλει δυο όχι τόσο γνωστούς φωτογράφους και συνεχώς ρίχνω κλεφτές ματιές ζήλειας στα έργα τους. Στις πρώτες δουλειές του David Johndrow και στις φωτογραφίες του Χαράλαμπου Κυδωνάκη.

ΕΡ. Λένε πως όταν φωτογραφίζεις «κουβαλάς» μαζί σου όλες τις εικόνες που έχεις δει, όλα τα βιβλία που έχεις διαβάσει, τη μουσική που έχεις ακούσει, τους ανθρώπους που έχεις αγαπήσει.

ΑΠ. Πάντα. Ο τρόπος που φωτογραφίζεις, αυτά που φωτογραφίζεις, οι φωτογραφίες που φτιάχνεις, ο τρόπος που τις δείχνεις, «δείχνουν» αυτό που είσαι όπως διαμορφώνεσαι στο πέρασμα του χρόνου.

ΕΡ. Εκτός από τη φωτογραφία με ποια άλλη μορφή τέχνης ασχολείσαι, ποια είναι τα όνειρά σου; δυο τρεις κακές συνήθειες που δεν θέλεις να αλλάξεις.

ΑΠ. Μονοδιάστατα φωτογραφία. Κάποια στιγμή πήγα να ασχοληθώ με το βίντεο, απέτυχα παταγωδώς και τα παράτησα. Οπότε φωτογραφία και μόνο φωτογραφία.

Όνειρα; Τίποτα το σημαντικό. Τα συνηθισμένα που έχουν οι άνθρωποι με μια ροπή στα ταξίδια που θέλω να κάνω. Τα σχεδιάζω συνεχώς στο μυαλό μου αλλά πολύ λίγα πραγματοποιώ.

Κακές συνήθειες που δεν μπορώ/ θέλω να αλλάξω; Να κοιμάμαι πολύ αργά το βράδυ – αν και λέω το ακριβώς αντίθετο στους μαθητές μου-, να γεμίζω τον κόσμο γύρω μου με μισοδιαβασμένα βιβλία, να μιλάω ακατάπαυστα σε μια ενδιαφέρουσα παρέα.