Προσέγγιση στην εικαστική τέχνη…Κρήνη

Marcel Duchamp, Κρήνη, 1917

Ο Ντανταϊσμός ιδρύθηκε επίσημα το 1916 στο «Καμπαρέ Βολταίρ» -τόπο συνάντησης ποιητών, καλλιτεχνών και διανοουμένων- από τους Τριστιάν Τζάρα, Ούγκο Μπαλ και Χανς Αρπ, στη Ζυρίχη της Ελβετίας η οποία παρέμενε ουδέτερη, ενώ διαρκούσε ακόμα ο Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος.

Είναι προφανές ότι οι Ντανταϊστές επηρεάστηκαν από το κοινωνικοπολιτικό σκηνικό της εποχής. Εκφράστηκαν δε με μεγάλο θόρυβο και με μια διάθεση να «διαλύσουν ό,τι βρουν μπροστά τους», από τα επιτεύματα του πολιτισμού και τους εκτροχιασμούς που επέφερε έως τις χρεωκοπημένες αξίες της εποχής. Μέσα από αυτή τη μορφή της τέχνης κατάθεσαν την αντίδρασή τους στις πολιτικές επιλογές των ισχυρών και προσπάθησαν να κεντρίσουν το ενδιαφέρον των νέων προς κάτι πιο ρηξικέλευθο.

Θρυλική μορφή του κινήματος και γενικότερα της μοντέρνας τέχνης είναι ο Γάλλος ζωγράφος Μαρσέλ Ντυσάν (1887-1968), ο οποίος ταράζει το χώρο των εικαστικών τεχνών με σειρά έργων που ονόμασε «ready-made».

Η διάσημη «Κρήνη» του είναι αναμφίβολα το πιο ανατρεπτικό και προκλητικό του έργο, αφού πρόκειται για ένα πορσελάνινο σκεύος προορισμένο για δημόσιο ουρητήριο, το οποίο απλώς υπέγραψε ειρωνικά και περιπαιχτικά με το ψευδώνυμο R. Mutt, που προσφέρεται σε πολλές ερμηνείες και λογοπαίγνια (στα αγγλικά σημαίνει «χαζός», αλλά είναι και το όνομα γνωστού εργοστασίου ειδών υγιεινής εκείνης της εποχής).

Η καλλιτεχνική του αξία δεν εντοπίζεται φυσικά στη σφαίρα της αισθητικής, ή στο ίδιο το αντικείμενο, αλλά στο ότι ο καλλιτέχνης επέλεξε και δημιούργησε ένα νέο τρόπο σκέψης, μια αισθητική μεταβολή που γίνεται μέσω της αλλαγής της λειτουργίας του – από ουροδοχείο σε κρήνη.

Οι Ντανταϊστές έχουν κατηγορηθεί και από σύγχρονούς τους αλλά και από μεταγενέστερους για τα έργα τους, όμως δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι ήταν ένα αυθόρμητο κίνημα που εξέφρασε την ασφυξία μιας γενιάς μέσα σε έναν οδυνηρό για την Ευρώπη πόλεμο και ότι έχουμε δει πολλά έργα τέχνης αργότερα σε περιόδους ειρήνης και οικονομικής ευρωστίας, που προσπάθησαν να μιμηθούν αυτή την οπτική μόνο και μόνο για την πρόκληση.

Επιλογή έργων – Επιμέλεια κειμένων Alexandra del Lago