ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΙΣΜΟΣ 11ος -13ος

Το 800 στέφεται ο Καρλομάγνος αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας του γερμανικού έθνους και είναι ο πρώτος βασιλιάς του νεότευκτου φραγκικού κράτους. Στο εξής το φραγκικό κράτος θα είναι το αντίπαλο δέος του Βυζαντίου. Στους επόμενους αιώνες μέχρι την εμφάνιση του σχολαστικισμού, στην καρδιά του μεσαίωνα, κάτι νέο  κυοφορείται στο χώρο των γραμμάτων και της παιδείας. Παρατηρείται αναβάθμιση του εκπαιδευτικού συστήματος, με ίδρυση σχολών στις αυλές των ηγεμόνων, στα μοναστήρια και στις αρχιεπισκοπές. Τον 11^ο όμως αιώνα ειδικότερα στη Γαλλία αναπτύσσεται με εντυπωσιακό τρόπο το σύστημα των σχολών και εισάγεται η μελέτη κάποιων έργων του Αριστοτέλη που είχαν μεταφραστεί από το Βοήθιο θ. 524. Κατά το 12^ο αιώνα μεταφράζονται και άλλα έργα του Αριστοτέλη, αυτή τη φορά από τα αραβικά. Μέσα σ’ αυτό το πνευματικό κλίμα γεννιέται, ανδρώνεται και ακμάζει ο σχολαστικισμός, δηλαδή κάτω από τη βαριά σκιά του Αριστοτέλη. Ο αρχαίος φιλόσοφος ήταν ο καταλύτης για να μετατραπεί η   διδασκαλία της εκκλησίας σε κλειστό φιλοσοφικό σύστημα, όπως θα δούμε αναλυτικότερα στη συνέχεια.

    Αυτή την περίοδο ιδρύονται και τα πρώτα πανεπιστήμια στην Ευρώπη. Αξίζει να μνημονεύσουμε τρία από τα αρχαιότερα και σπουδαιότερα. Της Οξφόρδης για τις θεολογικές σπουδές, των Παρισίων για τις φιλοσοφικές και της Μπολόνιας για τις νομικές. Εύκολα καταλαβαίνουμε τη σημασία αυτών των ιδρυμάτων για την άνοδο και ακμή του σχολαστικισμού. Να πούμε ότι οι κυριότεροι εκπρόσωποί του ήταν απόφοιτοι και καθηγητές αυτών των πανεπιστημίων, αλλά ταυτόχρονα και μοναχοί δύο νέων μοναχικών ταγμάτων των Δομηνικανών και των Φραγκισκανών που ιδρύονται το 12^ο και 13^ο αιώνα αντίστοιχα.  Από το τάγμα των Δομηνικανών προέρχονται οι μεγάλοι σχολαστικοί Αλβέρτος Μάγνος και Θωμάς ο Ακινάτης. Από το τάγμα των Φραγκισκανών προέρχονται οι νομιναλιστές Δουν ο Σκώτος και Γουλιέλμος Όκκαμ. Για τους δύο τελευταίους θα κάνουμε λόγο στο επόμενο σημείωμα.  

    Ο σχολαστικισμός φτάνει στο απόγειό του με την επιβλητική μορφή του Θωμά Ακινάτη το 13^ο αιώνα. Η σκέψη και το έργο του σφράγισε την ρωμαιοκαθολική εκκλησία. Είναι αυτός που με τη βοήθεια του Αριστοτέλη και της λογικής του μετέτρεψε την πίστη της εκκλησίας σε χριστιανική φιλοσοφία. Αυτό έχει τεράστια σημασία, γιατί πλέον η  πίστη θεωρείται υποχρεωτική από τη λογική. Ο άνθρωπος μπορεί να γνωρίσει το Θεό με το νου. Η Αποκάλυψη ενδύεται φιλοσοφικό μανδύα και χάνει το δυναμισμό και το νεύρο της, χάνει την εσχατολογική της προοπτική. Ο Θεός γίνεται αντικείμενο της ανθρώπινης γνώσης και εγκλωβίζεται στα του κόσμου.

    Απόρροια των παραπάνω είναι στην τέχνη ο γοτθικός ρυθμός στην αρχιτεκτονική των ναών, βλέπε Παναγία των Παρισίων. Ο κατακόρυφος άξονας κυριαρχεί, τα βέλη που σημαδεύουν τον ουρανό, σημαδεύουν το Θεό. Είναι σα να λένε μπορώ να σε φτάσω με το νου.

     Και για να μην σας κουράζω άλλο θα κλείσω αυτό το σημείωμα με τη δημιουργία του εκκλησιαστικού δικαστηρίου της Ιεράς Εξέτασης στις αρχές του 13^ου αιώνα. Η ρωμαιοκαθολική εκκλησία έπρεπε να διαφυλάξει από κάθε αίρεση το οικοδόμημα του σχολαστικισμού, την περίκλειστη αλήθεια της. Γι αυτό επιδίδεται με τόσο πάθος στο κυνήγι αιρετικών, μαγισσών και Εβραίων. Δεν της αρκεί να τους θέσει εκτός του νυμφώνα της, αλλά αν δεν συμμορφωθούν να τους στείλει μια ώρα αρχύτερα στην κόλαση. Πόσοι να κάηκαν πάνω στην πυρά και όχι μόνο…