Η όμορφη Ελλάδα της Αμερικής

Η φρίζα, η γκρίλα, το κάρο, ο τρόκιας και το μουβάρισμα…Και πολλά άλλα…

 

γράφει ο Ντίνος Δαφαλιάς

Μας παρέλαβαν στο αχανές, αλλά δομημένο αεροδρόμιο JFK της Νέας Υόρκης. Η 11ωρη πτήση ήταν πολύ κουραστική για όλους. Ειδικά για μένα, που μόλις αφήσαμε τον Ατλαντικό και πιάσαμε Νέα Γη, επειδή απέκτησα το ρόλο του γραφιά του αεροσκάφους, συμπληρώνοντας το απαραίτητο έγγραφο για το immigration authority, για λογαριασμό αρκετών συνεπιβατών που δεν γνώριζαν αγγλικά. “Πάω να δω την κόρη μου. Έχει παντρευτεί ένα πολύ καλό παιδί και σύντομα θα γεννήσει.” Αφού πιάστηκε το χέρι μου γράφοντας και τα αυτιά μου ακούγοντας όλες τις πιθανές εκδοχές οικογενειακών ιστοριών, προσγειωθήκαμε. Τα πράγματα δεν είναι απλά. Ατελείωτη ουρά μέχρι τον έλεγχο. “Που πας; Τι θα κάνεις; Πόσο θα μείνεις;” μέχρι να πάρεις την άδεια παραμονής για 6 μήνες, στην πίσω πλευρά του διαβατηρίου. Η μία ώρα επιπλέον αναμονής εκνευρίζει ακόμα και τον πιο ήρεμο άνθρωπο, επειδή αν και μόλις πάτησες το πόδι σου στην Αμερική, εξακολουθείς να ακούς τσακωμούς στα Ελληνικά.

Αφού τελειώσαμε τις διατυπώσεις, παραλάβαμε τις βαλίτσες. Μας περιμένουν “συγγενείς” οι οποίοι αρχίζουν και φωνάζουν σαν παλαβοί, πάντα στα Ελληνικά. Ο καταπληκτικός Αχιλλέας από την Κύπρο, φορτώνεται σαν μουλάρι τις ασήκωτες βαλίτσες και τις πάει στο αυτοκίνητο. “Να σας γνωρίσω τον Αχιλλέα. Είναι Κυπραίος.” Τι θέλει να πει ο ποιητής; Κύπριος εννοεί… Το βιολογικό ρολόι λέει 11:30 το βράδυ και το ρολόι Νέας Υόρκης 4:30, ντάλα ήλιο. “Να από εδώ πρέπει να πάμε. Το λέει η σάινα.” Η σάινα είναι δάνειο από τη λέξη sign. Μεταφέρεται στα Ελληνικά, διατηρώντας το γένος της λέξης πινακίδα. Το πιάσαμε αυτό.

Μετά από μία ακόμα ώρα δρόμο, βλέπεις rush hour, φτάσαμε στο σπίτι. Ο Αχιλλέας, ακούραστος και ευγενικός μας άφησε να ξεκουραστούμε. Ήταν ο μόνος όμως. Πλήθος Έλληνες της κοινότητας του NJ συνέρρεαν με κουλουράκια, γλυκά, φαγητά για να υποδεχθούν τους φιλοξενούμενους από την μακρινή πατρίδα. Το βράδυ θα πάμε στη ντάινα για να φάμε. Δηλ. dinners για την ακρίβεια και έχει την έννοια της επιχείρησης. Η ώρα είναι 9 το βράδυ, 4 το πρωί για το σώμα μας και βρίσκομαι να οδηγώ το κάρο στο χάος των δρόμων της Αμερικής. Το κάρο είναι μεταφορά του Car στα ελληνικά. Διατηρεί το ουδέτερο, επειδή στην ελληνική γλώσσα είναι “το αυτοκίνητο”. Τα φανάρια είναι διαφορετικά από την Ελλάδα. Είναι τοποθετημένα μετά τη διασταύρωση. Σε αρκετά σημεία επιτρέπεται να περάσεις με κόκκινο, όταν στρίβεις δεξιά. “Προσοχή! Η σάινα λέει 15 μίλια, γιατί εδώ είναι σχολείο. Αν τρέχεις θα φας τικέτο.” Ticket είναι το έγγραφο για το πρόστιμο, οπότε σωστά μεταφέρεται στην Ελληνική ως ουδέτερο.

Στη ντάινα συναντήσαμε τον Τόνυ. Η χώρα καταγωγής του είναι αυτή που αποκαλούμε Βόρεια Μακεδονία. Η συγκεκριμένη γνωριμία ήταν μία από τις πιο ευχάριστες εκπλήξεις. Ο άνθρωπος είχε ενταχθεί στην ελληνική κοινότητα, μιλούσε Ελληνικά και δεν υπήρχε καμία διάθεση για συζητήσεις αλυτρωτικού ή εθνικιστικού χαρακτήρα. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει θέμα μεταξύ ανθρώπων. Αυτό μόνο στην Αμερική μπορείς να το νοιώσεις. Αφού φάγαμε το στέκι μας (Steak από αργεντίνικο μοσχάρι, δηλαδή φιλέτο) που το μέγεθός του ήταν σαν 60 νούμερο παπούτσι με χοντρή σόλα, ήρθε η ώρα του γλυκού. Στην Αμερική χρειάζεσαι 3 μέρες να χωνέψεις αυτό που τρως σε ένα γεύμα. Cheesecake είπαμε όλοι. Πιάνει ο Τόνυ το στρογγυλό κεφάλι του γλυκού, που έμοιαζε με τα τεράστια κεφάλια τυριών στο Σ/Μ. Κόβει το 1/4 και μας δίνει το υπόλοιπο. “Θα πεθάνουμε… Βάλτο για το σπίτι.”

Επιστρέψαμε στο σπίτι και πέσαμε ξεροί για ύπνο. Κάποια στιγμή ξυπνήσαμε περίπου στις 11 το πρωί, ώρα Αμερικής. Κόσμος πολύς στο σπίτι, να μας δει. Αναζητώ με αγωνία λίγο καφέ, αλλά αντί αυτού ξεκινάει το φαγοπότι. “Μισό λεπτό, να ανάψω τη γκρίλα, στη γυάρδα να σας φτιάξω hotdog”. H γκρίλα προέρχεται από τη λέξη grill και επειδή στα ελληνικά είναι η ψησταριά, μεταφέρεται ως γκρίλα. Η γυάρδα είναι η αυλή, yard… Μέσα σε 10 λεπτά είχαν ετοιμαστεί 10 hotdog μαζί με τον καφέ. Ταυτόχρονα έπρεπε να φάμε κι ότι άλλο είχαν φέρει οι Έλληνες της περιοχής, από κουλουράκια-τσουρέκια μέχρι γαλακτομπούρεκα. Το πολιτισμικό σοκ είναι μεγάλο. Αυτοί οι άνθρωποι φαίνεται να διατηρούν την Ελληνική ταυτότητα σε μεγαλύτερο βαθμό από ότι οι Έλληνες του Ελλαδικού χώρου. Μου προκαλεί ιδιαίτερη εντύπωση. Διαθέτουν ένα τεράστιο απόθεμα ελληνικότητας και θέλουν να το εκφράζουν συνέχεια. Η γλώσσα είναι της επαρχίας. Δεν θα ακούσεις πρωτευουσιάνικη Αθηναϊκή προφορά στην Αμερική. Γενικά, η Αθήνα είναι άγνωστη για τους περισσότερους Έλληνες της Αμερικής. Όταν έρχονται στην Ελλάδα, δεν μένουν ούτε μία μέρα στην πρωτεύουσα. Πάνε κατευθείαν στο χωριό τους ή στο νησί τους…

Εκτός από την υβριδική γραμματική του απόδημου ελληνισμού, υπάρχουν και οι αμιγείς αμερικάνικες λέξεις που τις λένε όλοι λάθος, υιοθετώντας μία προφορική παράδοση που θυμίζει το χαλασμένο τηλέφωνο.

Ενδεικτική περίπτωση 1. Μεϊντάνος. Είναι τα McDonalds. Όταν το πεις γρήγορα φαίνεται να ακούγεται κάπως σωστά.

Ενδεικτική περίπτωση 2. Κονέρια. Είναι το Connecticut. Το μάθαμε όταν είχε στο αντίστοιχο Lotto, jack pot και ήταν θέμα συζήτησης. Μέχρι κι εμείς παίξαμε ένα δολάριο.

Ενδεικτική περίπτωση 3. Φιλαράπ. Είναι το fill up, όταν πας στο γκαζοστέσιο (gas station) και θέλεις να σου γεμίσουν τη δεξαμενή καυσίμων.

Ενδεικτική περίπτωση 4. Αρκοντίσιο. Χωρίς επεξήγηση.

Ο φόβος του τικέτου όταν παρκάρεις το κάρο σε λάθος σημείο είναι διάχυτος. Ειδικά οι παραβάσεις που αφορούν υπερβολική ταχύτητα είναι ο απόλυτος φόβος. Το τικέτο διαβιβάζεται στην ασφαλιστική εταιρεία, η οποία αυξάνει τα ασφάλιστρα. Αν είσαι συχνός παραβάτης, τότε οι ασφαλιστικές αρνούνται την κάλυψη και ασφαλίζεσαι αναγκαστικά στο κράτος, το οποίο έχει τα υψηλότερα ασφάλιστρα. Η παράνομη στάθμευση είναι ένας ακόμα πονοκέφαλος, ειδικά στο Μανχάταν. Θα σου βάλουν τικέτο στο κάρο και μετά θα έρθει ο τρόκιας με το τρόκι να στο πάρει. Το τρόκι είναι το φορτηγό. Δεν έχει σημασία αν είναι ένα τεράστιο MAC φορτηγό ή απλό όχημα με καρότσα, όπως τα αγροτικά. Όλα είναι τρόκια, ακόμα και τα SUV. Ο τρόκιας είναι ο οδηγός του οχήματος. Κι αν δεν πληρώσεις το τικέτο, θα σου έρθει διπλό και τρίδιπλο στα τάξια. Τα τάξια είναι τα λεφτά για φόρους (taxes) τα οποία τα πληρώνεις με τσέκια. Τα τσέκια είναι τα Cheques (επιταγές) από το μπλοκ των επιταγών.

Η επίσκεψη στα καζίνο του Atlantic City ήταν στο πρόγραμμα. Δεν με συγκινούν τα καζίνο καθόλου. Απεναντίας, απόλαυσα ένα μουσικό συγκρότημα που έπαιζε εξαιρετική τζαζ-μπλουζ μουσική . Οι συγγενείς ομογενείς πήγαν στο ταμείο, έδωσαν χαρτονομίσματα και πήραν κόρια για τον κουλοχέρη. Τα κόρια είναι τα quarters, δηλαδή τα κέρματα των 25cents. Τα κόρια τοποθετούνται σε μεγάλα χάρτινα ποτήρια, όπως αυτά των αναψυκτικών στα fast food. Αποδείχτηκαν χρήσιμα για τον κουβά στα διόδια στο Parkway. Ο κουβάς είναι ένα τεράστιο χωνί που ρίχνεις τα κόρια και ανοίγει η μπάρα για τα διόδια. Το Parkway ήταν μοναδικός δρόμος υψηλών προδιαγραφών που οδήγησα στην Αμερική. Βλέπεις, συνδέει τη Νέα Υόρκη με τα Καζίνο της Ανατολικής Ακτής…

Οι δρόμοι στις ΗΠΑ δεν έχουν καμία σχέση με την Γερμανία. Είναι σίγουρα υποδεέστεροι, αλλά υπερέχουν στις γέφυρες. Πήγαμε από την Νέα Υόρκη στους καταρράκτες του Νιαγάρα. Το μεγαλύτερο πρόβλημα στην Αμερική είναι ο καφές. Υπάρχει μόνο η Αμερικάνικη εκδοχή του Γαλλικού καφέ. Σταματάς σε μία ντάινα να πιεις καφέ και μετά από 20 λεπτά οδήγηση σταματάς ξανά σε άλλη ντάινα σε κατάσταση εκτάκτου ανάγκης, για να πας στην τουαλέτα. Αυτός καφές, όχι μόνο προκαλεί άφθονη διούρηση, αλλά είναι ικανός να σε βοηθήσει να ρίξεις και την πέτρα. Από κοντά οι καταρράκτες είναι το κάτι άλλο. Αν υποφέρει κάποιος από αρθριτικά δεν είναι το κατάλληλο μέρος. Η υγρασία κυριαρχεί. Μοιραία, επισκεφθήκαμε και το Τορόντο στον Καναδά. Μόλις περάσεις τα σύνορα δεν αλλάζεις απλώς χώρα. Είναι σαν να ξαναγυρνάς στην Ευρώπη. Επιστρέφεις στα 220 Volt και στο μετρικό σύστημα. Τα όρια στους δρόμους είναι σε χλμ/ώρα, αλλά το αυτοκίνητο έχει καντράν σε μίλια. Μόλις φτάσαμε στο κέντρο του Τορόντο οι συγγενείς εξεπλάγησαν. “Πω πω, Ινδιάνοι!!!”. Ινδοί ήταν. Στην Αμερική έχουν μείνει στο λάθος του εξερευνητή που νόμισε ότι έφτασε στις Ινδίες, μέσω Δυτικής πλεύσης και αποκάλεσε τους πραγματικούς Αμερικάνους «Ινδούς» (Indians).

Μείναμε ένα βράδυ στον Καναδά σε ένα μοτέλ της κακιάς ώρας, αλλά πολύ καλύτερο από αυτά στην πλευρά της Αμερικής. Όσο κοιμόμασταν, η θεία πήρε το αυτοκίνητο και πήγε στη μαρκέτα. Η μαρκέτα είναι η αγορά, market. Αγόρασε ένα τσουβαλάκι αλεύρι, χωρίς να πει το παραμικρό. Όταν περάσαμε ξανά τα σύνορα προς την Αμερική μας σταμάτησαν. Ο συνοριοφύλακας μας ρώτησε “Έχετε τίποτα να δηλώσετε;” “Όχι” λέω εγώ. “Ναι” λέει η θεία. “Τι έχετε να δηλώσετε;” “Αλεύρι” απαντά η θεία. “Τι έκανες μωρέ; Μας έφερες με άσπρη σκόνη στα σύνορα;” Μας έλεγξαν τη συσκευασία και ζήτησαν την απόδειξη. Ευτυχώς την είχε κρατήσει. Τα σχόλια ήταν επικριτικά. “Μα είναι δυνατόν να μουβάρεις αλεύρι από τον Καναδά στο σπίτι;” Το ρήμα μουβάρω προέρχεται από το move και το χρησιμοποιούν πάντα όταν εννοούν μεταφορά. Κάτι σαν το σκανάρω το δικό μας. Παράγωγο είναι, το μουβάρισμα.

Στην Αμερική δεν είναι μόνο ο καφές χάλια. Είναι και οι μπύρες. Είναι εύκολο να βρεις Heineken, αλλά σχεδόν αδύνατο να βρεις Γερμανική ή Βέλγικη μπύρα. Οι μπύρες των σεξπακ όπως τις λένε οι συμπατριώτες μας, δηλαδή six pack, μπαίνουν στη φρίζα. Η φρίζα είναι το ψυγείο αλλά γίνεται θηλυκό, υπακούοντας ακόμα μία φορά στον χρυσό κανόνα, εξαιτίας της λέξης ψύξη.

Εκτός από τους Ινδιάνους, δηλαδή τους Ινδούς, υπάρχουν και οι Λατίνοι, οι οποίοι αποκαλούνται Σπανιόλοι, εξαιτίας της λέξης Spanish κι όχι Spaniard που σημαίνει Ισπανός. Η πρόθεση να πάμε στο Μπρονξ, πήρε αναβολή για τις καλένδες. Εκεί οι Σπανιόλοι κυριαρχούν ως πληθυσμός, ενώ τα μέλη των συμμοριών κυκλοφορούν με λεπίδια. Στο Μπρούκλυν και στο Χάρλεμ κυριαρχεί το αφροαμερικάνικο στοιχείο. Μόλις νυχτώσει, φεύγεις από το Central Park και δεν διανοείσαι να κινηθείς στις οδούς με την 100η, ούτε με αυτοκίνητο. Στην μόνη λοξή οδό του Μανχάταν, τη Broadway, δεν περπατάς το βράδυ. Θα σου πάρουν ότι έχεις πάνω σου.

Η Αστόρια έχει μεγάλη σημασία για κάποιον, ο οποίος προσπαθεί να κάνει μία επιδερμική κοινωνιολογική μελέτη, έστω ερασιτεχνικά. Μπορεί να θυμίζει Μεταξουργείο του ’50, μπορεί οι Έλληνες να την εγκατέλειψαν, όμως τα σημεία συνάντησης εξακολουθούν να υπάρχουν. Σούπερ Μάρκετ με ελληνικά προϊόντα και καφενεία αποτελούν πόλο έλξης. Μου θύμισαν τα καφενεία της Αθήνας στο πρώτο κύμα εσωτερικής μετανάστευσης, στα οποία σύχναζαν επαρχιώτες. Αλλού οι Αρκάδες, αλλού οι Αχαιοί, αλλού όλοι. Μπορεί στην Ελλάδα να χάθηκε η σημασία της ιδιαίτερης πατρίδας, στην Αμερική όμως παραμένει αναλλοίωτη, με τη διαφορά ότι συμβαίνει σε εθνική κλίμακα. Ένας ελληνικός καφές και μία πάστα αμυγδάλου στο Ζαχαροπλαστείο “Λευκός Πύργος”, βλέποντας στην τηλεόραση τον Άρη Θεσσαλονίκης να αγωνίζεται, σου δίνει ψήγματα της μακρινής πατρίδας. Μιας πατρίδας που δεν θα επιστρέψεις μόνιμα ποτέ, ούτε πεθαμένος. Όσοι απέκτησαν παιδιά στην Αμερική, θα μείνουν εκεί για πάντα. Μόλις ανοίξεις την πόρτα και μπεις στο κατάστημα, έχεις διακτινιστεί στην Ελλάδα και στη Θεσσαλονίκη, αψηφώντας τους νόμους της φύσης, επιβεβαιώνοντας τις θεωρίες για τις σκουληκότρυπες. Δεν είναι θέατρο, δεν είναι παραίσθηση, ούτε ψευδαίσθηση. Εάν δεν κοιτάς προς τα έξω, είσαι στην Ελλάδα. Ό,τι βλέπεις είναι ελληνικό, είναι ένα ζαχαροπλαστείο του ‘70. Ό,τι ακούς είναι στα ελληνικά κι ό,τι μυρίζεις είναι Ελλάδα. Ο καλοψημένος ελληνικός καφές έχει το άρωμα του νόστου. Τα πούλια και τα ζάρια συμπληρώνουν τους γνώριμους ήχους του καφενείου του χωριού, παρέα με τους κομπασμούς ή τις διαμαρτυρίες για την γκαντεμιά των παικτών. Παραδίπλα, ένα μικρό κορίτσι απολαμβάνει το υποβρύχιο του. Κάποιοι άλλοι, τρώνε γλυκό του κουταλιού από την πατρίδα… Οι Έλληνες της Αμερικής αφομοιώθηκαν όσο λιγότερο μπορούσαν. Τα παιδιά τους είναι μια άλλη μεγάλη και διαφορετική ιστορία. Ανέκαθεν, η πρώτη γενιά μεταναστών είχε ως διερμηνείς τα παιδιά της.

Το δεύτερο σημείο συνάντησης των Ελλήνων της Αμερικής, είναι η εκκλησία της περιοχής. Πήγαμε μία Κυριακή στον Άγιο Αθανάσιο στο NJ. Ο παπάς λέει μία πρόταση στα Αγγλικά και μία στα Ελληνικά…Και τούμπαλιν. Ενδιάμεσα, καλεί τους πιστούς να δώσουν χρήματα για τις αγιογραφίες. Ρίχνει πρώτος ένα δολάριο στο πανέρι και αυτό κάνει τον κύκλο όλων πιστών χέρι με χέρι. Τα χρήματα τα διαχειρίζεται μία εκλεγμένη επιτροπή του ναού. Ο παπάς δεν έχει καμία σχέση με τη διαχείριση του Ναού. Εκεί διεξάγεται το νυφοπάζαρο και τα προξενιά. Ο Έλληνας θα πάρει Ελληνίδα. Είναι ένας από τους δύο άγραφους νόμους για τους γάμους. Ο άλλος κανόνας επιβάλει, ότι όλα τα έξοδα του γάμου και της αρχικοποίησης του νοικοκυριού, πρέπει να πληρώνονται από τους γονείς της νύφης. Ο γαμπρός ασχολείται μόνο με το κοστούμι του, άντε και με την ανθοδέσμη.

Είναι αδύνατον να κινηθείς σε μία τόσο μεγάλη χώρα, χωρίς τη βοήθεια κάποιων. Μοιραία, αναζητάς τους πιο κοντινούς και αυτοί είναι οι συγγενείς-πατριώτες. Οι αποστάσεις του Ελλαδικού χώρου μειώνονται. Στην Αμερική δεν παίζει ρόλο από ποιο μέρος της Ελλάδας είσαι. Εκεί δεν είσαι Κρητικός, Πελοποννήσιος, Επτανήσιος, Κυκλαδίτης κλπ. Εκεί είσαι Έλληνας και τέλος. Όμως η έννοια «πατρίδα», μπορεί να αποκτήσει ακόμα μεγαλύτερη γεωγραφική έκταση. Το νιώσαμε ένα βράδυ στο περίφημο τζαζ κλαμπ, Blue Note. Εκεί, λειτουργούν λίγο διαφορετικά. Το κλαμπ είχε δύο παραστάσεις. Πήραμε τηλέφωνο και κάναμε μία κράτηση για την πρώτη παράσταση. Οι διαθέσιμες θέσεις ήταν μόλις δύο στο μπαρ. Φορέσαμε τα καλά μας και πήγαμε. Ήρθε ο μπάρμαν και μας ρώτησε τι θα πάρουμε. Η συζήτηση γίνεται με τη σύντροφό μου στα Ελληνικά. Ο μπάρμαν μας κοίταζε με προσοχή. “Μπύρα;” μας ρώτησε. “Yes, beer please” “What kind of beer?” “Do you have Warsteiner?” “Come on… be serious. You are not in Germany neither in Greece”. Ο τύπος είναι δικός μας. Ήξερε λίγα ελληνικά, γιατί είχε έρθει καλοκαίρι στην Κρήτη.

Δεν ήταν Έλληνας, αλλά ήταν και αυτός πατριώτης-συντοπίτης· Βαλκάνιος εκ Κροατίας. Εμείς, όπως και ο Κύριλλος, νιώσαμε ότι ήμασταν από τον ίδιο τόπο, σε ξένο μέρος, ξένοι όλοι. Μας κέρασε ούζο και τo δεύτερο σετ ποτών, εκδηλώνοντας απλόχερα και με ειλικρίνεια τη χαρά του, για την απρόσμενη συνάντηση με πατριώτες του.

Οι 2,5 ώρες της παράστασης με ήχους unplugged jazz της Νέας Ορλεάνης, από 70χρονους βιρτουόζους της ντραμς, της τρομπέτας, της κιθάρας και του κόντρα μπάσου, πέρασαν ευχάριστα με την αδιάκοπη, μα ουδόλως κουραστική κουβεντούλα με τον συμπατριώτη μας, από την Κροατία.

Τραγική μνήμη, η τσαχπίνα έγκυος αφροαμερικανή υπάλληλος στους Δίδυμους Πύργους. Μιλούσε σε όλους με γλυκύτητα την ώρα που ήλεγχε τα εισιτήρια. «Sweet heart», απαντούσε με τεράστιο χαμόγελο σε κάθε ερώτηση, μόλις λίγες μέρες πριν την 9/11 (σημ. 11/9/2001).

Στην Αμερική κάνεις ταυτόχρονα κι ένα ταξίδι στο χρόνο. Εκεί θα γνωρίσεις την Ελλάδα, όπως ήταν πριν καν γεννηθείς…