Το Μπραχάμι έχει ιστορία; (15)…Σε σκληρές συνθήκες!

Μερικά ακόμα αποσπάσματα από το Λεύκωμα του Δήμου «ΑΠΟ ΤΟ ΜΠΡΑΧΑΜΙ ΣΤΟΝ ΑΓΙΟ ΔΗΜΗΤΡΙΟ» Εικόνες από το παρελθόν του ΒΑΣΙΛΗ ΚΑΡΔΑΣΗ που αφορούν τις σκληρές συνθήκες ζωής των πρώτων κατοίκων της περιοχής.

❀❀❀

 Αφήγηση Νίκου Καράμπαμπα

…Τσάπες, φτυάρια, κασμάδες, όλα τα
αγροτικά εργαλεία και μαζί ξύλα και λεπτά ξερόκλαδα για το τζάκι και το φούρνο
αποθηκεύονται με φροντίδα και τάξη. Δεν λείπουν προφανώς τα ζώα: μουλάρια,
γαϊδούρια, κότες, κατσίκες βρωμίζουν ενδεχομένως την αυλή, αλλά είναι
απαραίτητα στις γεωργικές εργασίες και στην καθημερινή διατροφή.
Η όψη της πέτρινης μονοκατοικίας είναι εξαιρετικά απλή. Πάντοτε ασπρισμένη,
χάρη της καθαριότητας. Ξεχωρίζουν τα μικρά παράθυρα με ξύλινα
παραθυρόφυλλα. Το σπίτι με ξύλινο ή πλακόστρωτο πάτωμα συνήθως, με
κασέλες, με γιούκο για τις μπαντανίες, τα σεντόνια και τα παπλώματα, για τα
στρωσίδια και τις κουρελούδες, πολύτιμα προϊόντα του αργαλειού. Στο
χειμωνιάτικο είναι ο χώρος που περνάει η οικογένεια τις περισσότερες ώρες στο
σπίτι. Κυριαρχεί το τζάκι, το χαμηλό στρογγυλό τραπέζι, τα ράφια (σαν εσωτερικά
παράθυρα) με τα σκεύη, ο τοίχος με τα κρεμασμένα κουζινικά. Από τα δοκάρια
κρέμονται τσανάκες, μυζήθρες, κοφίνια. Το βαρέλι με το κρασί και το λάδι
συνιστούν αναγνωρίσιμα αντικείμενα στο χώρο. Στα περισσότερα σπίτια το
εσωτερικό αποτελείται από μία τεράστια κάμαρα, όπου η μία πλευρά
προσφέρεται για κουζίνα-τραπεζαρία και η άλλη για τον ύπνο. Μόνο στα σπίτια
των περισσότερο εύπορων θα συναντήσει κανείς ξεχωριστή κάμαρα για τους
γονείς και μία για όλα τα παιδιά. Τα παιδιά που παντρεύονται κάθονται
απαραιτήτως στο δικό τους σπίτι, φεύγουν δηλαδή από την πατρική κατοικία…
.
Εννοείται βέβαια ότι όσο περνούσε ο καιρός, βελτιώνονταν οι συνθήκες του βίου
και οι χωρικοί απολάμβαναν καλύτερη ζωή. Τα περισσότερα σπίτια του
Μπραχαμίου στο Μεσοπόλεμο διέθεταν πάνω από μία κάμαρα, ένα απτό δείγμα
ουσιαστικής βελτίωσης των όρων ζωής.

Το διαιτολόγιο ήταν λιτό, όπως βεβαίως ήταν για τη μεγαλύτερη μερίδα του
ελληνικού πληθυσμού. Ψωμί, ελιές, κρασί, φασόλια, κρεμμύδια και σκόρδα. Τα
αυγά, το τυρί, σπανιότερα το κρέας, αποτελούσαν κατά το μάλλον το διαιτολόγιο
των πλουσιότερων οικογενειών.
H κατανάλωση του νερού ήταν ασφαλώς το ζητούμενο. Eιπώθηκε ήδη ότι το
Mπραχάμι, χωριό και πόλη αργότερα συγκροτημένα πάνω σε ξερό έδαφος, δεν
ευνοήθηκε από τη φύση στο υδάτινο περιβάλλον. Λιγοστοί οι υδάτινοι όγκοι του
υπεδάφους, έκαναν δύσκολη την εξεύρεση του νερού. Kαι το νερό ήταν
χρειαζούμενο σε όλες τις λειτουργίες του νοικοκυριού αλλά προπάντων για
πόσιμο. Έτσι σε ελάχιστες αυλές σπιτιών έβρισκες πηγάδια. Tα λίγα σπίτια που
διέθεταν πηγάδια ήταν εξαίρεση στον κανόνα και ασφαλώς πλεονεκτούσαν στη
δυνατότητα εξυπηρέτησης ανθρώπων και ζώων. Γενική ωστόσο ήταν η τάση στο
χωριό, -κάτι που άλλωστε έχει παρατηρηθεί και σε άλλα μέρη που γνώρισαν
παρόμοιες συνθήκες πριν την εγκατάσταση κεντρικού δικτύου ύδρευσης-, της
αλληλεγγύης προς τους γείτονες. H αυλόπορτα των σπιτιών που είχαν την τύχη
να διαθέτουν πηγάδι ήταν ανοιχτή σε όλους. Γνωρίζουμε ότι προπολεμικά οι
κάτοικοι της περιοχής ήταν υποχρεωμένοι να προμηθεύονται νερό από τρία
μεγάλα πηγάδια. Tο ένα, γνωστό με την ονομασία του Mπόγρη, στη σημερινή
πλατεία Kύπρου, ανήκε στους Mπόγρηδες, γνωστή μεθενίτικη οικογένεια
παλαιών οικιστών. Tο δεύτερο ήταν στη νησίδα μπροστά από την παλαιά
κατοικία του Γιάννη Tρακάδα, εκεί που στεγάστηκε για ορισμένο χρόνο η
Aστυνομία. «Νερό παίρναμε από το πηγάδι που ήταν από το σημερινό Ηρώον
απέναντι, μ’ ένα μαρμάρινο στόμιο και απ’ τα σχοινιά είχε γίνει δάχτυλα-δάχτυλα
το μάρμαρο, νόμιζες πως τόχε κόψει μηχανή» λέει η Βασιλική ΛεφάκηΚουτσούκου.

Tο τρίτο στην αρχή της οδού Aναπαύσεως δεξιά, στη θέση πίσω
από το περίπτερο που λειτουργεί σήμερα. Μόνο το τελευταίο πηγάδι ήταν
φτιαγμένο ψηλότερα από το έδαφος για να φορτώνουν εύκολα στα ζώα το νερό για το σπίτι.

Oι περισσότεροι κάτοικοι με στάμνες και αργότερα με κασσιτερένιους
ντενεκέδες πήγαιναν κι έρχονταν αδιάκοπα, στην προσπάθειά τους να καλύψουν
τις αυξανόμενες ανάγκες των οικογενειών. Kαι είναι σαφές ότι όσο αυξανόταν ο
πληθυσμός, τόσο το πρόβλημα γινόταν μεγαλύτερο. Πολύ μεγαλύτερο μετά την
έλευση κατοίκων από τις περιοχές της επαρχίας, το γενικευμένο φαινόμενο της
εσωτερικής μετανάστευσης που έπληξε την ελληνική επαρχία μετά το 1950 και
οδήγησε σε τεράστιες αλλαγές στο ανθρωπογενές περιβάλλον της πρωτεύουσας
και του Mπραχαμίου συμπεριλαμβανομένου. O κόσμος που συσσωρεύτηκε
αναγκάστηκε να αγοράζει μεγάλες ποσότητες νερού από τις γνωστές υδροφόρες,
οχήματα με βυτίο νερού, ιδιωτικές επιχειρήσεις ύδρευσης που προμήθευαν νερό
σε ελλειμματικές περιοχές. Tο πρόβλημα λύθηκε οριστικά το 1959. Tότε έγιναν τα
έργα για την υδροδότηση της πόλης.
O ηλεκτροφωτισμός, οικιακός και δημόσιος, ανήκει στην ίδια κατηγορία
προβλημάτων υποδομών του Mπραχαμίου, που λύθηκε το 1959. Tα σπίτια ανά
περιοχή εντάχθηκαν στο έργο και μέσα σε λίγους μήνες απόλαυσαν το δημόσιο
αγαθό. H προηγούμενη κατάσταση, γνωστή σε πολύ κόσμο που είχε τη σχετική
εμπειρία σε χωριά και πόλεις της παλιάς Eλλάδας, είχε ως μοναδικό μέσο
οικιακού φωτισμού τις λυχνίες πετρελαίου, τις γνωστές μας λάμπες με το φυτίλι.
Kρεμασμένες στο καρφί του τοίχου ή ακουμπισμένες πάνω στο τραπέζι
σημάδεψαν την προ του ηλεκτρισμού εποχή. Kόσμος που μεγάλωσε με το φως
τους, που συζήτησε, που σπούδασε …

Οι φωτογραφίες που συνοδεύουν το κείμενο προέρχονται από το Αρχείο της  οικογένειας Γεωργίας Γκίκα-Λεφάκη