ΜΑΣΤΟΡΟΧΩΡΙΑ

του Βαγγέλη Πράππα

 

Είναι μια συστάδα μαστοροχώρια, βραχοφυτεμένα σμιχτά μα κάπως αυτόνομα μεταξύ τους, στις ψηλότερες κορυφές της βόρειας Πίνδου, λίγο πριν διαβούμε το νοητό σύνορο με τη βόρεια Ήπειρο, το υπαρχτό με την Αλβανία αν θέτε. Ανάμεσα δηλαδή στ' ανήλιαγα πρανή του Σμόλικα και τα προσηλιακά πλάγια του Γράμμου.

Κρύβονται απ' τη δημοσιά μα είναι χτισμένα σιμά στην ποταμόστρατα που έγλειψε περίτεχνα η ελισσόμενη ροή του Σαραντόπορου. Η κοίτη του πλασμένη απ' τα λιωμένα χιόνια και τις πλημμυρικές βροχές της δυτικής πλευράς της Πίνδου, της πλέον συννεφοσκέπαστης περιοχής της χώρας, είναι και το μοναδικό πέρασμα, φυσικό μα τεχνητό και χωρίζει τα δασωμένα κορμιά αυτών των ρωμαλέων γιγαντόβουνων που υψώνονται πάνω απο τα 2500 μέτρα, ενώνοντας τα με τα ανατολικά τους αδέρφια.

Τόπος οχυρός κ’ απρόσιτος, ούτε λόγος για κλήρο, μήτε μισό στρέμμα ισιάδι – πρόσφορο για καλλιέργεια, μα και οι νομές λιγοστές, αδύναμες να θρέψουν βιός πολυάριθμο.

Το έδαφος του τόπου σαθρό όλο σάρες και κατολισθήσεις, η κλίση πάντα έντονη, η βλάστηση πυκνή κ’ άγρια – ντούσκα, οξιές και έλατα και το μόνο εν αφθονία είδος, τα πετρώματα. Σχιστόλιθοι, ασβεστόλιθοι και ηφαιστειακά κατάλοιπα φερμένα απ’ τον καιρό και ξεθαμμένα απο τον χρόνο.

Δεδομένης της περιγραφής λοιπόν, της θέσης στον χάρτη, της ζόρικης προσβασιμότητας και της σημερινής ερήμωσης ίσως, δύσκολο να φανταστεί κανείς το πλούσιο πολιτιστικό, κοινωνικό και οικονομικό παρελθόν αυτού του τόπου.

Βασισμένο στο πλέον άγονο μα εν αφθονία ως προείπα, στοιχείο, την πέτρα η οποία στα χέρια των ντόπιων έγινε οικοδομικό υλικό,τέχνη πλαστική, επιστήμη αρχιτεκτονική – μηχανική και μέσο προκοπής, δόξας και πλουτισμού.

Για αιώνες πολλούς, την εποχή των αυτοκρατοριών εδώ στη Γηραιά μας Ήπειρο τα συνεργεία των μαστοροχωρίων της Κόνιτσας ήσαν τα πλέον ικανά και περιζήτητα μαζί με τα αδερφά των Τζουμέρκων και τα σιμοτοπίτικα του Πενταλοφου και του Βυθού, όχι μόνο εντός Οθωμανικής επικράτειας δηλαδή απο το Δούναβο ως το Σουδάν κι απ’ την Βεγγάζη ως τη Μέκκα, μα και στην Αυστροοουγγαρία, τη Ρωσία κ’ αργότερα μέχρι την άλλη όχθη του Ατλαντικού.

Παλάτια, επαύλεις, εκκλησιές, τζαμιά, γέφυρες, δημόσια έργα απ’τη Βιέννη ως το Σικάγο και το Βλαδιβοστόκ αποδίδονται στην τέχνη και την μαστοριά, στα μπουλούκια, όπως αποκαλούνταν οι άρτιες ομάδες τεχνιτών, πελεκηταδων και αυτοδίδακτων μηχανικών των μαστοροχωριτών.

Παράλληλα αναπτύχθηκαν και λεπτότερες,πιο ευαίσθητες απ’την πετροπέλεκη τέχνες, ως η ζωγραφική και η αγιογραφία προκειμενου να κοσμηθούν με τοιχογραφίες και αγιογραφίες ναοί και αρχοντικά μαστοροποιτά.

Πυρσογιάννη – Καστάνιανη – Βούρμπιανη ο μαστορικός πυρήνας μαζί με τους ζωγράφους των Χιονάδων και του Ασημοχωρίου έχτισαν και έντυσαν πετροθαύματα για περιπου 4 αιώνες ώσπου ο πολιτισμός του 20ου να φέρει την παρακμή και την οριστική αντί της εποχιακής, μετανάστευση.

Αυτή η αποδημία η εργατική γέννησε με τη σειρά της τον πόνο της ξενιτιάς που μετουσιώθηκε στο Ηπειρώτικο τραγούδι κ’ έχουμε σήμερα να απαριθμούμε έργα χειροπιαστά – κτιστά μα κ’ άϋλα, τραγουδισμένα γεμάτα αγάπη και νοσταλγία.

Είναι αδύνατον ν’ αποτυπωθεί και σε περσότερες αράδες ακόμα το μεγαλείο του τόπου, των ανθρωπων του και του πολιτισμού που παρήξαν σε συνθήκες ασύλληπτα αντίξοες.

Αυτές οι φωτογραφίες οι σημερινές είναι απο μιά προσκυνηματική πρόσφατη επίσκεψη στα προγονικά μου τα χώματα που έτυχαν οι μέρες λιόλουστες, οι κάτοικοι λιγοστοί μα εγκάρδιοι και η ρακή άφθονη και θαλπωρική.