«Η αγόγγυστη Ακολουθία των Παθών ενός τετράποδου» (Στην Τύχη ο Μπαλτάζαρ, 1966 του Ρομπέρ Μπρεσόν). Η ταινία για την οποία ο Γκοντάρ σημειώνει πως «αποτελεί ένα ντοκουμέντο για τον κόσμο και για το Κακό μέσα στον κόσμο». Ο Μπρεσόν αγγίζει το απόλυτο σινεμά, διαλέγοντας για πρωταγωνιστή του έναν… Γάιδαρο. Εκεί όπου η εκμετάλλευση και η βία έρχονται σε αντίθεση με την παροιμιώδη υπομονή και ταπεινότητα ενός ζωντανού που υπηρέτησε και υπηρετεί ανέκαθεν τον άνθρωπο. Για τον Μπρεσόν οι ηθοποιοί είναι μοντέλα. Δεν ερμηνεύουν, τουλάχιστον με τον τρόπο που η ερμηνεία παραπέμπει στην θεατρική υποκριτική. Οι ηθοποιοί είναι αντικείμενα. Υπεύθυνοι μόνο για το χώρο που καταλαμβάνουν εντός του κάδρου, και για το βάρος που ζυγίζουν εντός της αποδραματοποιημένης αφήγησης. Υπό αυτές τις συνθήκες, γίνεται ευκόλως αντιληπτό, ότι το γαϊδούρι είναι ο ιδανικός πρωταγωνιστής σε αυτόν τον επαναστατικό κινηματογράφο. Και τούτο διότι η ερμηνεία του συνίσταται εξ` ολοκλήρου στην ιδιότητά του να παρίσταται (ή να μη παρίσταται) εντός του κάδρου. Η επίτευξη της απόλυτης φυσικότητας, και της μέγιστης εξοικείωσης – μέσω της μη εκπαίδευσης, της μη εμπειρίας, και ακόμα καλύτερα της μη συναίσθησης – κατά τη διάρκεια του φιλμαρίσματος. Μπαλτάζαρ : το ιδανικό μοντέλο.
Το «Au hasard Balthazar» αναγνωρίστηκε παγκοσμίως – και όχι άστοχα, δεδομένων των θρησκευτικών καταβολών του Γάλλου σκηνοθέτη – ως μια αλληγορία για τη ζωή του Ιησού, από τη Γέννηση ως τη Σταύρωση. Ο Ιησούς προσωποποιείται στο γαϊδουράκι. Και τα αλληλοδιάδοχα… λερωμένα χέρια στα οποία εκπίπτει ο Μπαλτάζαρ, συνιστούν όλες τις δοκιμασίες στις οποίες υποβλήθηκε ο Θεάνθρωπος για να καθαιρέσει τις αμαρτίες από τους ιδιοκτήτες τους. Βέβαια μια τέτοια ανάγνωση προσγειώνει το έργο και αδικεί κατάφορα την υπερπλήρη δημιουργία του Μπρεσόν, που απέχει παρασάγγας από το να υπάρχει ως ένα απλό χριστιανικό εμβόλιο. Το έργο του Μπρεσόν συνιστά ένα αριστοτεχνικό δοκίμιο για τα περιορισμένα όρια της ανθρώπινης ελευθερίας. Η εκκίνηση του στοχασμού ξεκινάει με τον Μπαλτάζαρ. Ο Μπαλτάζαρ, ως «ζώο του ανθρώπου», δεν είναι ποτέ ελεύθερος. Αποτελεί κτήμα. Τη στιγμή της γέννησής του μπορεί να γνωρίζει την αγάπη από τις καρδιές των παιδικών συντρόφων του, αυτή η αγάπη όμως δεν δύναται να τον ανυψώσει. Είναι απλώς ένα κτήμα διοχέτευσης αγάπης. Από τη στιγμή του πεταλώματος – μια κομβική στιγμή καθώς ορίζεται η είσοδός του στον κόσμο της παραγωγικής διαδικασίας – θα γνωρίσει όλη την βαναυσότητα του να τελείς κάτω από τους ιδιοκτησιακούς ζυγούς κάποιου άλλου. Του οποιουδήποτε άλλου. Ανεβαίνοντας την ιδιοκτησιακή πυραμίδα και καταλήγοντας στον αυτόνομο άνθρωπο θα περιμέναμε να αντικρύσουμε ελεύθερες υπάρξεις. Η ανθρώπινη ελεύθερη βούληση είναι πολυδιαφημισμένη. Όμως, η ανθρώπινη ελευθερία συναντάται μόνο στην παιδική ηλικία. Η στιγμή της ενηλικίωσης συνιστά και την χειραφέτηση από την ελευθερία. Η ενηλικίωση δεν αναφέρεται σε κάποια συγκεκριμένη στιγμή, αλλά στο χρονοσύμπλεγμα όπου όλη η προ-παιδεία του ατόμου (όπως το πετάλωμα στον Μπαλτάζαρ) το ενσωματώνει πλαστικά στο κοινωνικό σώμα. Η βία του προσωπείου και της εικόνας είναι τόσο ισχυρή που το άτομο δεν ανήκει πλέον στον εαυτό του, αλλά στο προσωπείο του. Να, η καταστρατήγηση της ελευθερίας! Και αυτή η απόσταση του προσωπείου από τον ρευστό, άϋλο εαυτό, δηλώνεται απ’ τον Μπρεσόν ως το μέτρο της αμαρτίας…
imaginistes 