η ποιητική περιπλάνηση στο σινεμά 10…Tokyo Story
Ο Yasujiro Ozu δικαίως συγκαταλέγεται ανάμεσα στους καλύτερους σκηνοθέτες που ανέδειξε ο γιαπωνέζικος κινηματογράφος μαζί με τους Akira Kurosawa και Kenji Mizoguchi. Μάλιστα έχει χαρακτηριστεί ως ο σημαντικότερος εκφραστής της ιαπωνικής σχολής, μιας και η κινηματογραφική γλώσσα που χρησιμοποιεί είναι εξόχως λιτή και απέριττη.
Σίτζου Ρίου, Σετσούκο Χάρα
Η φιλμογραφία του απαρτίζεται κυρίως από οικογενειακά δράματα, γνωστά ως Shomin-geki, το σενάριο των οποίων αναπτύσσεται με άξονα την καθημερινή ζωή και εργασία μικροαστικών οικογενειών. Αγαπημένο θέμα του Ozu είναι το χάσμα γενεών και το ξεθώριασμα των παραδόσεων στη σύγχρονη κοινωνία. Σ’αυτό το καλούπι έχει οικοδομηθεί και η θεματολογία του Tokyo Story.
Χρονικά τοποθετημένο οχτώ χρόνια μετά τη λήξη του 2ου Παγκοσμίου Πολέμου, το Tokyo Story διηγείται την επίσκεψη ενός ηλικιωμένου ζευγαριού στα παιδιά τους που διαμένουν με τις οικογένειές τους στο Τόκιο. Ο πατέρας και η μάνα δέχονται άθλια υποδοχή και υποχρεώνονται να γυρίσουν στο χωριό τους, αφού προηγουμένως τα παιδιά τους τους εσωκλείουν στο ξενοδοχείο ενός τουριστικού θερέτρου. Ο Ozu περίτεχνα αποφεύγει το μελόδραμα και δίνει περισσότερη έμφαση στην εικόνα για να προκαλέσει το αίσθημα του θεατή παρά στα λεγόμενα των ηθοποιών. Παρ’όλα αυτά δεν παραγκωνίζει τους διαλόγους που είναι ιδιαιτέρως απλοί αλλά άκρως διεισδυτικοί.
Το πρωταγωνιστικό ζευγάρι των ηλικιωμένων είναι πλασμένο με πολύ αγάπη, που προδίδει και την εύνοια του σκηνοθέτη στις αξίες και παραδόσεις της Ιαπωνίας. Έτσι ο Ozu με πολύ διορατικότητα αφουγκράστηκε το πνεύμα της εποχής του και σκιαγράφησε την επερχόμενη φρενίτιδα χρυσοθηρίας που έκφραζε 30 χρόνια αργότερα, στην δεκαετία του 80’, την Ιαπωνική κουλτούρα. Αυτή η γρήγορα αναπτυσσόμενη εκσυγχρόνιση της Ιαπωνικής βιομηχανίας μετά τον 2ο ΠΠ που λειτούργησε σε βάρος της εθνικής της ταυτότητας είναι παρούσα στο Tokyo Story και παρουσιάζεται μέσω εισαγωγικών πλάνων που απεικονίζουν φουγάρα εργοστασίων. Σκοπό τους έχουν να προσανατολίσουν τον θεατή ως προς τον κινηματογραφικό χώρο που εκτυλίσσεται το όλο δράμα.
Άλλο ένα στοιχείο που τονίζει την εξασθένηση των παραδόσεων στον βωμό του κέρδους είναι και η διαφορά στην ενδυματολογία των δύο γενεών. Οι γονείς φορούν τα παραδοσιακά κιμονό και τα παιδιά τους δυτικού τύπου ρουχισμό. Οι ερμηνείες είναι έξοχες και αντιπροσωπεύουν με πειστικότητα το χάσμα γενεών. Σ’αυτό βοηθάει το γεγονός οτι το cast και οι συνεργάτες του Ozu είχαν ξαναδουλέψει σε προηγούμενες δουλειές του ίδιου σκηνοθέτη.
Η κινηματογραφική γλώσσα του Ozu είναι πολύ ιδιαίτερη. Ιδίως στο Tokyo Story και σε όλες τις μετέπειτα ταινίες του, ο σκηνοθέτης οικειοποιείται μια πολύ ιδιόμορφη τεχνική. Δεν υπάρχει κίνηση της μηχανής λήψης ούτε επιτόπου ούτε στο χώρο. Γκρό κάδρα (εστίαση στο κεφάλι του ηθοποιού για να τονιστούν οι εκφράσεις του προσώπου) εναλλάσσονται με κάδρα με ολόκληρες φιγούρες και συνδέονται στο μοντάζ με βίαια ανεξάρτητα ΚΑΤ (αυτό το ΚΑΤ συνδέει δύο πλάνα απο τα οποία το δεύτερο δεν περιέχει βασικά στοιχεία απο το πρώτο) και ΚΑΤ επιστροφής (το πρώτο πλάνο περιλαμβάνει πολλά άτομα, το δεύτερο ένα απο αυτά και το τρίτο πάλι όλα μαζί). Επίσης ο Ozuδεν χρησιμοποιεί καθόλου fade in ή fade out (βαθμιαία εμφάνιση μιας εικόνας ή το βαθμιαίο σβήσιμό της) και dissolve (βαθμιαίο σβήσιμο μιας εικόνας ενώ μέσα από αυτήν ταυτόχρονα εμφανίζεται μια καινούργια). Όλα αυτά μαζί με την γωνία λήψης της μηχανής που είναι πάντα χαμηλή, συνθέτουν την χαρακτηριστική σκηνοθετική ματιά του Ozu.
Κλείνοντας, αξιοπρόσεχτο είναι το γεγονός ότι η διηγηματική ανάπτυξη του θέματος στο Tokyo Story ακολουθεί μια κυκλική πορεία. Έτσι ο θεατής θα βρεί, με σημείο αναφοράς το μέσο της ταινίας, μια συμμετρική διάταξη απο πανομοιότυπες ή αντικρουόμενες σκηνές (πχ. μια σκηνή στην αρχή της ταινίας σχετίζεται με μια στο τέλος της).
Το Tokyo Story είναι αδιαμφισβήτητα ένα απο τα αριστουργήματα του Ιαπωνικού κινηματογράφου και μαζί με το Late Spring(1949) και το Early Summer (1951) εδραίωσαν τον Ozu ως έναν από τους καλύτερους κινηματογραφιστές παγκοσμίως. Η δύναμη του βρίσκεται στην απλότητα που επικοινωνεί με τον θεατή.
imaginistes 