ΓΙΑ ΤΗΝ ΜΕΤΑ ΑΛΗΘΕΙΑ ΚΑΙ ΟΧΙ ΜΟΝΟ

του Μιχάλη Δήμα

 

Πολύς λόγος γίνεται τελευταία, για ένα καινούριο φρούτο, την περιβόητη μετά αλήθεια. Μετά, λοιπόν, τη μετανεωτερικότητα, μας προέκυψε η μεταπολιτική και η μετά αλήθεια. Τι να σημαίνουν άραγε αυτοί οι όροι; Ξύνω την κούτρα μου και προσπαθώ να καταλάβω. Μήπως η πρόθεση μετά σημαίνει ότι στους μεταμοντέρνους καιρούς μας δεν μας χρειάζεται ούτε η πολιτική, ούτε η αλήθεια; Μήπως πρέπει να καταργηθούν; Αφού καθαρίζει για όλα η οικονομία, που κάθε άλλο κάνει από το να οικονομεί, να νέμει δηλαδή δίκαια τα του οίκου της και αφού δεν υπάρχει αντικειμενική αλήθεια, ο καθένας φτιάχνει τη δικιά του κατά το δοκούν, το συμφέρον του και τα συναισθήματά του. Υπέροχα, απόλυτος υποκειμενισμός  διανθισμένος με έντονο συναισθηματισμό. Με αφορμή όλα αυτά θυμήθηκα μια απόπειρα που έκανα παλιότερα να δώσω σε αδρές γραμμές την περιπέτεια των Ιδεών της Δυτικής Ευρώπης από το Σχίσμα μέχρι σήμερα με τίτλο Από την οικουμενικότητα του χριστιανισμού στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Με τα νέα δεδομένα όμως πρέπει να συμπληρωθεί ως εξής 

                           ΑΠΟ ΤΗΝ ΟΙΚΟΥΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ ΚΑΙ ΤΗΝ ΑΛΗΘΕΙΑ

                                                       ΤΟΥ ΧΡΙΣΤΙΑΝΙΣΜΟΥ

                                 ΣΤΗΝ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

                                                    ΚΑΙ ΤΗΝ ΜΕΤΑ ΑΛΗΘΕΙΑ

…και παίρνω το θάρρος να εκθέσω αυτήν την απόπειρα στην καλοπροαίρετη κρίση σας, μετά από πολύ καιρό, γιατί οι καιροί πλέον ου  μενετοί…                       

                                                

                                                        ΠΡΟΛΕΓΟΜΕΝΑ

   Αυτό το ταξίδι πίσω στο χρόνο, θα έχει ως σκοπό να δείξει, πως φτάσαμε από την οικουμενικότητα του χριστιανισμού στην παγκοσμιοποίηση της οικονομίας. Σε καμία περίπτωση, δεν πρέπει να θεωρηθεί, ότι όσα γραφτούν παρακάτω, θα εξαντλούν το θέμα. Θα είναι τελείως ενδεικτικά. Η όλη πορεία θα δοθεί σε πολύ αδρές γραμμές, ακροθιγώς. Θα χρησιμεύσουν μάλλον σαν οδοδείκτες, για όποιον επιθυμεί να διανύσει την απόσταση των δέκα αιώνων που μας χωρίζουν από τότε, κάτι σαν αφορμή και κίνητρο για περαιτέρω μελέτη. Έχει σημασία να κατανοήσουμε, ότι αυτά που συμβαίνουν σήμερα, έχουν τις ρίζες τους πολύ πίσω στο χρόνο. Εγκυμονούνται αιώνες πριν σε διάφορα πνευματικά, θρησκευτικά, φιλοσοφικά, οικονομικά και πολιτικοκοινωνικά συστήματα και ρεύματα της δυτικής Ευρώπης. Με την πενιχρή μου σκευή και τα λιγοστά μου εφόδια θα προσπαθήσω να καταδείξω την εσωτερική αλληλουχία, αυτών των ρευμάτων και συστημάτων που είναι λίγο πολύ γνωστά σε όλους. Θα παρακολουθήσουμε λοιπόν την ιστορική εξέλιξη της σκέψης στη δυτική Ευρώπη που είχε συνέπειες στην πράξη και στο ιστορικό γίγνεσθαι. Το εγχείρημα που θα ακολουθήσει είναι αποτέλεσμα της αγάπης μου για την ιστορία των Ιδεών και μελέτης αρκετών χρόνων και σίγουρα δεν είναι δικά μου…

                                                               ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ

    Κατά τους δέκα πρώτους αιώνες η αδιαίρετη Εκκλησία του Χριστού πορεύεται στον κόσμο και επιτελεί το σωτηριώδες έργο της. Έχει πλήρη συνείδηση της οικουμενικότητας του μηνύματος που κομίζει. Παρ’ όλους  τους διωγμούς, τους εσωτερικούς κλυδωνισμούς, τις ανθρώπινες αδυναμίες και τα λάθη των εκπροσώπων της, καθώς και τις πιέσεις που δέχεται από την κοσμική εξουσία για συμβιβασμούς, κάνει πράξη έστω και σποραδικά το όραμα της βασιλείας του Θεού στη γη. Η κοινή πίστη και λατρεία αποτελούν τους δύο πυλώνες στους οποίους στηρίζεται η αποστολή της  για τη μεταμόρφωση, την ανακαίνιση και τον εξαγιασμό  του ανθρώπου και του κόσμου. Έτσι μέχρι το τέλος του 10^ου αιώνα και τις αρχές του 11^ου το μήνυμα του Ευαγγελίου έχει φτάσει σε ολόκληρη την Ευρώπη. Έχει επιτευχθεί ο εκχριστιανισμός της.

    Η σταδιακή διαφοροποίηση όμως της δυτικής Εκκλησίας από την ανατολική, που έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα, για διάφορα θέματα που αφορούν το δόγμα, τη λατρεία και τη διοίκηση, θα πάρει τη μορφή της αντιπαράθεσης, που θα οδηγήσει στη σύγκρουση και τη ρήξη και τελικά στο Μέγα Σχίσμα του 1054. Από το Σχίσμα και μετά η πορεία της δυτικής Ευρώπης είναι τελείως διαφορετική από αυτήν της ανατολικής που μένει πιστή στην κοινή παράδοση των δέκα πρώτων αιώνων. Τα προβλήματα που δημιουργεί το Σχίσμα  αφορούν πλέον τη ρωμαιοκαθολική Εκκλησία που καλείται να δώσει λύσεις μόνη της αποκομμένη από την ανατολική. Η ορθόδοξη Εκκλησία μένει έξω από αυτή την προβληματική και για ιστορικούς λόγους. Ο κυριότερος λόγος είναι η οθωμανική κυριαρχία σε όλες τις περιοχές της πρώην ανατολικής ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Αν δεν είχε συμβεί αυτό το καθοριστικής σημασίας γεγονός τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί τελείως διαφορετικά.  Ας εστιάσουμε όμως να δούμε πως εξελίχθηκαν τα πράγματα.  Μετά το 1054 κάθε αιώνας στη δυτική Ευρώπη σημαδεύεται από κάποιο ρεύμα ή σύστημα, που μπορεί να μην είναι το μοναδικό, αφού μπορεί να συνυπάρχει με κάποιο άλλο, αλλά είναι το κυρίαρχο στο συγκεκριμένο αιώνα. Ότι ακολουθεί αποτελεί συνέχεια και συνέπεια του προηγούμενου ή αντίδραση σ’ αυτό. Τελείως σχηματικά και χοντρικά  μπορούμε να συνοψίσουμε την ιστορία των ιδεών της δυτικής Ευρώπης  στο παρακάτω σχήμα.

 11^ος – 13^ος ΣΧΟΛΑΣΤΙΚΙΣΜΟΣ

      14^ος  ΝΟΜΙΝΑΛΙΣΜΟΣ – ΟΝΟΜΑΤΟΚΡΑΤΙΑ

      15^ος  ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ – ΑΝΘΡΩΠΙΣΜΟΣ

      16^ος  ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ – ΠΡΟΤΕΣΤΑΝΤΙΣΜΟΣ

      17^ος  ΑΝΤΙΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ – ΑΝΑΔΥΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΗΜΗΣ

                            18^ος ΔΙΑΦΩΤΙΣΜΟΣ – ΠΟΛΙΤΙΚΟΣ ΦΙΛΕΛΕΥΘΕΡΙΣΜΟΣ                                                              

      19^ος  ΚΑΠΙΤΑΛΙΣΜΟΣ – ΑΘΕΪΑ

      20^ος  ΥΠΑΡΚΤΟΣ ΣΟΣΙΑΛΙΣΜΟΣ – ΚΟΜΜΟΥΝΙΣΜΟΣ

      21^ος  ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ 

   Στα επόμενα σημειώματα θα δούμε από πιο κοντά ένα-ένα όλα τα παραπάνω επιχειρώντας να φωτίσουμε την επίδρασή τους στη διαμόρφωση συγκεκριμένων αντιλήψεων, που κατ’ επέκταση έχουν  αντίκτυπο στην πράξη και στο ιστορικό γίγνεσθαι.