ΑΝ ΚΑΝΕΙΣ ΠΟΤΕ ΔΕΝ ΣΟΥ ΕΛΕΓΕ ΤΑ ΚΑΛΑΝΤΑ;

της Αλεξάνδρας Λαμπροπούλου

 

Το νερό είναι και υπήρξε πάντα πρωταρχικό βασικό στοιχείο για την ύπαρξη, την ζωή και την υγεία του ανθρώπου. Γι’ αυτό επόμενο είναι να ευλογείται και να αγιάζεται συμβολικά, στις πηγές, τα ποτάμια, τις λίμνες και τα πηγάδια. Τα Θεοφάνεια, αποτελούν γιορτή δεμένη με το ζωογόνο υγρό στοιχείο, που αγιάζεται με τους αγιασμούς της παραμονής. Μέσω του νερού, και μάλιστα του αγιασμένου νερού, πραγματώνεται και υλοποιείται η έννοια του καθαρμού και της απαλλαγής από τα «κακοποιά δαιμόνια» (καλικάντζαροι), η οποία και επικρατεί στα έθιμα των Φώτων.

Σήμερα τα Φώτα κι ο φωτισμός

η χαρά μεγάλη κι ο αγιασμός

Κάτω στον Ιορδάνη τον ποταμό

κάθετ’ η κυρά μας, η Παναγιά,

όργανο βαστάει, κερί κρατεί

και τον Άη Γιάννη παρακαλεί

“Άη Γιάννη αφέντη και βαπτιστή,

βάπτισε κι εμένα Θεού παιδί,

Ν’ ανεβώ επάνω στον ουρανό

να μαζέψω ρόδα και λίβανο”

Καλημέρα, καλημέρα,

καλή σου μέρα αφέντη με την κυρά…

 

Όσο και αν έχουν αλλάξει οι κοινωνικές συνθήκες, φαίνεται πως ακόμα εξακολουθούμε να νιώθουμε την ανάγκη να συνεχίσουν να λέγονται τα κάλαντα. Τα κάλαντα έχουν ένα αλληγορικό χαρακτήρα που μέσα από τη μουσική και το λόγο τους, εμπεριέχεται μια μακραίωνη πολιτισμική γνώση. Ακούγοντάς τα, αναδύονται μνήμες και συγκινήσεις του παρελθόντος, που τροφοδοτούν το συναίσθημά μας.

Μνήμες από μυρωδιές των γλυκισμάτων, του κρύου, της αίσθησης της ζέστης μέσα στο σπίτι, των μεγάλων νυχτών, τις έντονης προετοιμασίας για αγορά προϊόντων, των δώρων, της ετοιμασίας του τραπεζιού το βράδυ της παραμονής, των κεριών, της ευχάριστης ατμόσφαιρας από τη συγκέντρωση των μελών της οικογένειας στο σπίτι κ.α.

 Εάν έφτανε μια μέρα που κανείς δεν έλεγε κάλαντα, ούτε ένα παιδί δεν πήγαινε σε κανένα σπίτι, αυτό, θα σηματοδοτούσε μια πολύ μεγάλη αλλαγή για όλους μας. Θα σήμαινε, ίσως, ότι κάτι έχει αλλάξει, κάτι που μπορεί να απειλεί, ως ένα βαθμό, τη σχέση μας με το παρελθόν και τον τόπο μας. Οι παραδοσιακές αυτές τελετουργίες, οι οποίες αν και έχουν εκφυλιστεί αρκετά, δεν έχουμε καταφέρει ως σύγχρονοι πλέον άνθρωποι να τις υποκαταστήσουμε με κάτι νέο που να μας προσφέρει αυτή την ανακούφιση και τον εφυσηχασμό. Το αποτέλεσμα είναι να αυξάνεται η αμηχανία και η ανησυχία μας μπροστά στη νέα τάξη πραγμάτων που είμαστε ακόμα χαμένοι.

Γι αυτό την επόμενη φορά που κάποιο παιδί σας χτυπήσει το κουδούνι, όσο κι αν έχουν ξεπεραστεί τέτοιες “γραφικότητες”, σκεφτείτε πόσο άβολα θα νοιώσετε αν έρθει μια μέρα που δεν θα χτυπήσει κανείς την πόρτα σας για να σας τα πει, έτσι για το καλό…