Μια αναφορά στο Στρογγυλό του Ζενέτου

Με τη λέξη «Στρογγυλό» αποκαλούν – κυρίως οι κάτοικοι του Αγίου Δημητρίου – το κτίριο στο οποίο στεγάζονται το 1ο Γυμνάσιο, το 1ο Γενικό Λύκειο του Αγίου Δημητρίου και ένα δημόσιο ΙΕΚ. Είναι πράγματι ένα τελείως στρογγυλό κτίριο με μια πολύ ενδιαφέρουσα φιλοσοφία σχεδιασμού από έναν πολύ σημαντικό αρχιτέκτονα.
Το κτίριο περιλαμβάνει 36 αίθουσες διδασκαλίας, αίθουσες καθηγητών, αίθουσα συνεδριάσεων και άλλων χρήσεων και άλλους χώρους, ενώ ξεχωριστά βρίσκονται δύο γυμναστήρια. Η έκταση του κτιρίου είναι 50.000 m2 και των γυμναστηρίων 1.140 m2.

Η ιστορία 

Παρά το ότι τα περισσότερα σχολικά κτίρια την δεκαετία του 1960 σχεδιάζονταν από το τεχνικό τμήμα του Οργανισμού Σχολικών Κτιρίων, το 1967 – 1969 ανατέθηκε σε γνωστούς αρχιτέκτονες να σχεδιάσουν ορισμένα σχολικά κτίρια. Ανάμεσα σε αυτούς ήταν ο Τάκης Ζενέτος ο οποίος ανέλαβε το 1969 το σχεδιασμό του εξαταξίου Γυμνασίου (τότε) του Αγίου Δημητρίου. Ο σχεδιασμός έπρεπε να ακολουθεί την τυπική γραμμική διάταξη των αιθουσών σύμφωνα με το εκπαιδευτικό πρόγραμμα, τη φιλοσοφία και την εκπαιδευτική πολιτική του Ο.Σ.Κ., η οποία δεν είχε αλλάξει από τον 19ο αιώνα.
Ο Ζενέτος δεν ακολούθησε την τυπική γραμμική διάταξη αλλά αντίθετα, πρότεινε μία κυκλική διάταξη των αιθουσών διδασκαλίας στην οποία σχηματίζεται μια εσωτερική κυκλική αυλή που αποτελεί έναν δημόσιο χώρο για τη σχολική κοινότητα. Για τον λόγο αυτό αναγκάστηκε να κάνει μακρές συζητήσεις με τον Ο.Σ.Κ. ώστε ο τελευταίος να δεχθεί την κυκλική διάταξη.

Η φιλοσοφία του σχεδιασμού 

Μελετώντας επί έξι μήνες τη διεθνή βιβλιογραφία επάνω στις μελλοντικές εκπαιδευτικές τάσεις, ο Ζενέτος στην ουσία σχεδίασε την μετάβαση από μια εκπαίδευση η οποία προσφέρει μόνο δύο επίπεδα σχέσεων (τάξη/ σχολείο) σε μια πολυ-επίπεδη πολλαπλή οργάνωση του σχολείου η οποία περιλαμβάνει την ιδιαίτερη λειτουργία εύκαμπτων και εξελισσόμενων μαθητικών ομάδων. Στην ουσία η πρότασή του ήταν μια εκπαιδευτική λειτουργία κατά την οποία, ο καθηγητής αναθέτει στους μαθητές ατομικές εργασίες, που σε ένα επόμενο στάδιο συντίθενται στο επίπεδο της τάξης. Σε μια τέτοια λειτουργία, το εκπαιδευτικό περιβάλλον, εφοδιασμένο με ψηφιακά μέσα, θα πρέπει να επιτρέπει και τα δύο είδη εργασιών: συλλογικές και ατομικές.
Έτσι, αυτό που απαιτείται είναι ένας χώρος ο οποίος να μπορεί να εξελίσσεται συνεχώς. Ο χώρος αυτός ορίζεται μεν από σταθερά δομικά στοιχεία (σκελετός) περιλαμβάνει όμως ένα σύστημα εσωτερικών στοιχείων (χωρίσματα) που είναι ευέλικτα και μπορούν να αλλάζουν συνεχώς, έτσι ώστε να ορίζονται οι αίθουσες οι οποίες επίσης αλλάζουν ανάλογα με τις ανάγκες του σχολείου και τις λειτουργίας του.
Επιπλέον, η πρόταση του Ζενέτου ήταν η λειτουργία του σχολείου σε φάσεις ακολουθώντας τη εξέλιξη του εκπαιδευτικού συστήματος, όπως αυτός την προέβλεπε.
Στην πρώτη φάση η διάταξη θα εξυπηρετούσε τις ανάγκες των συμβατικών μεθόδων διδασκαλίας. Έτσι, υπάρχουν αυτόνομες αίθουσες διδασκαλίας, ομαδοποιημένες σε ημικύκλια σε τρείς ορόφους γύρω από έναν κυκλικό χώρο. Η αίθουσα πολλαπλών χρήσεων (τώρα αίθουσα εκδηλώσεων) βρίσκεται κάτω από το επίπεδο της εισόδου και η οροφή της υποστηρίζει την εσωτερική κυκλική αυλή. Τα γυμναστήρια τοποθετούνται κάτω από την εξωτερική αυλή ώστε να μεγαλώσουν οι ακάλυπτες εκτάσεις επειδή η επιφάνεια του οκοπέδου θεωρήθηκε ανεπαρκής.
Στην τελική φάση λειτουργίας, στο κέντρο του κύκλου θα έπρεπε διαμορφωθεί ένας ‘πυρήνας οπτικο-ακουστικού εξοπλισμού’. Ο χώρος θα έπρεπε να ενοποιηθεί, να αναπτυχθεί και να επιτρέπει την συνύπαρξη και την εναλλακτική λειτουργία και των μικρών ομάδων και των τάξεων.

Η κυκλική διάταξη δίνει στην οικοδομή μια ξεχωριστή και δυναμική μορφή σε αντίθεση με το αστικό περιβάλλον της. Η ιδέα ενός αυτόνομου κτιρίου και μιας μορφής απομονωμένης και διαφοροποιημένης δεν είναι καινούργια. Συνιστά μια από τις ιδιαιτερότητες του ‘μοντερνισμού’ και ο Ζενέτος ήταν πράγματι ένας ‘μοντέρνος’ αρχιτέκτονας. Όμως, ταυτόχρονα, πρότεινε ένα ισχυρό κέντρο το οποίο μπορούμε να πούμε ότι επιτρέπει στη σχολική κοινότητα να αυτοκαθοριστεί. Συγχρόνως, το γεωμετρικό κέντρο του κτιρίου θα αποτελούσε το σημείο ηλεκτρονικής εξόδου και διασύνδεσης με την ευρύτερη κοινότητα στην οποία ανήκει. Αυτό σημαίνει ότι ο κεντρικός χώρος του σχολείου δεν είναι κενός. Δεν είναι ένα αίθριο όπου μαθητές και καθηγητές μαζεύονται στα διαλλείματα. Ο σκοπός ήταν να χρησιμοποιηθεί έτσι ώστε να δίνει νόημα στο όλον ως αυτόνομος οργανισμός και συγχρόνως να το συνδέει με την γύρω κοινότητα. Το Κέντρο του συμπλέγματος σε κάθε όροφο θα έπρεπε να είναι ένας χώρος κεντρικής οργάνωσης και διαχείρισης εκπαιδευτικών μέσων και δεδομένων σε ένα όχι και τόσο μακρινό μέλλον, όπως ο Ζενέτος ήλπιζε, αν και σήμερα ακόμα, multimedia και Ηλεκτρονικοί Υπολογιστές προσπαθούν να βρουν την θέση τους στην εκπαιδευτική διαδικασία.

Οι προτάσεις των imaginistes  περιμένουν δυστυχώς ακόμα μια απάντηση. Προφανώς οι περί τα δημοτικά ασχολούμενοι, δεν έχουν τον χρόνο να μπουν στην διαδικασία συζήτησης γύρω από το κορυφαίο αρχιτεκτόνημα του εικοστού αιώνα στη χώρα μας που έχει την τύχη ( ή μήπως την ατυχία) να υφίσταται εντός των ορίων του Δήμου μας. Τους απασχολούν, απ’ ό,τι φαίνεται, πιο σοβαρά ζητήματα. Αλλοίμονο!

Πηγή: Εκπαιδευτιτκές Ιδέες και Προτάσεις