για το «Μινόρε της αυγής» και άλλα…ζουμερά
Με αφορμή το κείμενο του Στράτου Φαναρά «Οκτώ χρόνια από το «πέρασμα» του Γιώργου Σταυρούλια», λάβαμε την παρακάτω επιστολή του εκλεκτού μας φίλου και συνεργάτη στο ραδιοφωνικό σταθμό των imaginisres, μελετητή – ερευνητή και μέγα μουσικόφιλου, Γιώργου Λιακόπουλου σχετικά με το «Μινόρε της αυγής» .
Γιώργου Λιακόπουλου
Στο εξαιρετικά συναισθηματικό το παραπάνω κείμενο που κλείνει με την αναφορά στο συγκλονιστικό μινόρε της αυγής θα ήθελα να μεταφέρω μερικά από τα σχόλια που έγιναν στο ραδιόφωνο των imaginistes για αυτό το τραγούδι. Ο γενάρχης του σμυρναίικου με καταγωγή από το Γαλάτσι Ρουμανίας είναι ο πρώτος διδάξας του μινόρε της αυγής !
Η Μαρίκα Παπαγκίκα είναι εκείνη που με κάποια παραλλαγή το 1919 στην Αμερική το ερμήνευσε συγκλονιστικά! » αν μ’αγαπάς κι είναι όνειρο ποτέ να μην ξυπνήσω /με τη γλυκιά σου χαραυγή , Θεέ μου,ας ξεψυχήσω» Οι ερμηνείες είναι πολλές με πρώτη του Τσανάκα το 1912. Θα σταθώ στο 1947,ο δίσκος του τραγουδιού γράφει : συνθέτης Σπύρος Περιστέρης, στιχουργός Μίνωας Μάτσας,ερμηνεία Βαμβακάρης, Χατζηχρήστος,Σταμούλης , μπουζούκι Κώστας Καπλάνης. Ο Καπλάνης νεαρός τότε . Όπως παρατηρούμε ερμηνεύουν «το μινόρε της αυγής «τρείς συνθέτες !Στη συνέχεια θα πούμε δυο ιστορίες για τον Καπλάνη .
Πρώτα όμως θα ήθελα να πω δυο κουβέντες για τον Σταμούλη που κάνει σεγόντο στο τραγούδι «το μινόρε της αυγής»: Γιατί δεν είναι ευρέως γνωστός.Ο Σταμούλης είχε το παρατσούκλι Μπιρ αλλάχ ,από τη γνωστή σύνθεση του : «σαν βγαίνει ο Χότζας στο τζαμί» ,ή «μπιρ αλλάχ»,που το πρωτοερμήνευσε η Στέλλα Χασκίλ . Μια υποκειμενική άποψη για τις ερμηνείες αυτού του τραγουδιού: σαν την ερμηνεία του Γιάννη Παπαϊωάννου δεν θα μπορέσει κανείς να τη φτάσει!Η φράση «μπιρ αλλάχ» ταρακούνησε τα νερά εκείνης της εποχής ! Επανέρχομαι στο συγκλονιστικό»μινόρε της αυγής» που κυκλοφόρησε στο όνομα του Περιστέρη. Η αλήθεια είναι η εξής : η σύνθεση είναι του Χατζηχρήστου ! Από τα χρόνια της κατοχής,είναι βεβαιωμένο,ότι ο Χατζηχρήστος το τραγούδαγε στο μαγαζί του Πίκινου που δούλευε το 41-42. Η μελωδία είναι βασισμένη κατά κάποιο τρόπο στο «σμυρναίικο μινόρε» που από το 1909 έως το 1931 ,έχουν μετρηθεί 60 αμανέδες με κάποιες παραλλαγές ,κάποιες φορές .
Ο Χατζηχρήστος είχε αποτυπώσει στο μυαλό του από τη Σμύρνη τον στίχο «ξύπνα αγάπη μου μικρή άκου το μινόρε της αυγής» Έτσι το τραγούδαγε το 1941-42 στου Πίκινου το μαγαζί που λειτουργούσε στα Πετράλωνα. Το 1947 δηλ πέντε έξι χρόνια αργότερα ο στίχος στην ηχογράφηση τι λέει; «Ξύπνα μικρό μου και άκουσε το μινόρε της αυγής»! Που παραπέμπει κατευθείαν στον Χατζηχρήστο που το τελειοποίησαν το 47 με τον Μπάμπη τον Βασιλειάδη. Το 1937, ο Παναγιώτης Τούντας γράφει με βάση τη μελωδία του περίφημου «μινόρε του τεκέ» του Τζακ Γρηγορίου-Χαλκιά που το είχε ηχογραφήσει στην Αμερική το ’31,το «μινόρε της ταβέρνας» που το ερμήνευσε εξαιρετικά ο αξεπέραστος Στράτος Παγιουμτζής με τη Νότα Κανέλη. Αξίζει να σημειωθεί ότι το 1947, ο Χατζηχρήστος πήγε στην Οντεόν με τον Χαρ. Βασιλειάδη (Τσάντα)να ηχογράφήσει δύο τραγούδια. Το ένα ήταν το «μινόρε της αυγής» και το άλλο ήταν «η άμαξα μες τη βροχή». Ο διευθυντής της εταιρείας ήταν ο Σπύρος Περιστέρης ο οποίος ζήτησε από τον Χατζηχρήστο «το μινόρε της αυγής» να το περάσει στο όνομα του! Και το άλλο «η άμαξα μες την βροχή » το πέρασε στο όνομα του Χατζηχρήστου!
Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι ως στιχουργός του «μινόρε της αυγής «αναφέρεται ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Οντεόν, Μίνωας Μάτσας! Ενώ ο στιχουργός ήταν ο Τσάντας . Υπάρχει στο αρχείο της ΕΡΤ η συνέντευξη της γυναίκας του Βασιλειάδη που διαμαρτύρεται λέγοντας » τον Μπάμπη τον έκλεψαν,αλλά έτσι ήταν ο μακαρίτης δεν διεκδικούσε «. Και μια ιστορία για το δεύτερο τραγούδι και τον Καπλάνη: μια μέρα καθώς πήγαινε στην εταιρεία Οντεόν ο Χατζηχρήστος να εισπράξει τα ποσοστά από το τραγούδι «η άμαξα μες την βροχή» τον βρήκε ο Καπλάνης και τον παρακάλεσε να του δώσει κάνα φράγκο γιατί ήταν φαντάρος. Ο Χατζηχρήστος είπε στην εταιρεία τα ποσοστά του τραγουδιού » η άμαξα μες την βροχή»για ένα χρόνο να τα δίνει στον φαντάρο Καπλάνη ! Όταν απολύθηκε ο Καπλάνης δεν είπε τίποτα στην εταιρεία,αλλά και ο Χατζηχρήστος δεν είπε στην εταιρεία να σταματήσει να δίνει τα ποσοστά στον Καπλάνη! Έτσι ήταν ο Απόστολος! Αβέρτος,μπερκέτης και αλτρουιστής !
Αυτές οι παγοποντιές γινόταν τότε σε μεγάλη κλίμακα. Πχ μου έλεγε ο Σπόρος το «Σόλο πολίτικο» που συνέθεσε και ηχογράφησε το 1959, το πέρασε στο όνομα του ο Περιστέρης ! Εκείνες τις μέρες ο Σπόρος ετοιμαζόταν να φύγει για την Αμερική! Ο Περιστέρης μεγάλος πια σε ηλικία, διευθυντής της Οντεόν,του είπε : «Γιάννη ,είσαι πολύ νέος και εξαιρετικός καλλιτέχνης ,θα γράψεις πολλές επιτυχίες. Αλλά εν πάση περιπτώσει θα σου στέλνω τα ποσοστά..! » Παραμύθι κυρά μου που λένε και στην πατρίδα μου ! Τέλος,ο Μπάμπης Βασιλειάδης -Τσάντας , έδωσε στο μπαράκι του Μάριου στον Σπόρο μια βδομάδα πριν φύγει για την Αμερική μια «χούφτα στίχους με τη σκέψη ότι μπορεί να τον βοηθήσουν εκεί στην ξενιτιά που θα πάει » . Αυτό το περιστατικό μου το είχε πει και δέκα φορές ο Σπόρος! Τελικά τους ξέχασε σε κάποιο ξενοδοχείο…
imaginistes 