Για τον Χρήστο Γιανναρά

του Μιχάλη Δήμα

 

Τετάρτη 28 Αυγούστου 2024. Το να τολμήσω να γράψω εγώ ο ελάχιστος για τον  Χρήστο Γιανναρά, μπορεί να θεωρηθεί και ύβρις. Θα το αποπειραθώ όμως ακόμα κι αν κινδυνεύω να παρεξηγηθώ. Όχι, βέβαια δεν έχω διαβάσει-μελετήσει όλα του τα βιβλία και κυρίως τα πιο βαριά. Αυτό θα απαιτούσε ακόμα δυο ζωές. Η βασική του εργογραφία μαζί με τις επιφυλλίδες του που έγιναν βιβλία, αριθμεί περί τα ογδόντα τεμάχια. Μπορεί κάποιος με τον Γιανναρά να διαφωνεί σε πολλά. Αυτό που μού έκανε όμως εντύπωση ήταν το θάρρος που διέθετε να καταθέτει την άποψή του, πολλές φορές με τρόπο απόλυτο, κόντρα στο ρεύμα.

 

Η γνωριμία του μαζί του έγινε, αν δεν κάνω λάθος το 1983, όταν ήμουν πρωτοετής φοιτητής με το πρωτόλειό του, που εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1961, ΠΕΙΝΑ ΚΑΙ ΔΙΨΑ. Μια συλλογή μικρών κειμένων με έντονα υπαρξιακά ερωτήματα. Κάτι στη γραφή του με γοήτεψε. Ακολούθησαν, Η ελευθερία του ήθους, Κεφάλαια πολιτικής θεολογίας, Νεοελληνική ταυτότητα, Καταφύγιο ιδεών, Το αλφαβητάρι της πίστης…  Είπαμε δεν τα έχω διαβάσει και όλα. Στις επιφυλλίδες του, σχόλια πάνω στην πολιτική και κοινωνική επικαιρότητα που παρακολουθούσα στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ιδίως τα τελευταία χρόνια, είχα διαπιστώσει ένα λόγο που με ξένιζε. Σα να αντιμετώπιζε τους αναγνώστες αφ υψηλού. Έβαζε πολύ ψηλά τον πήχη. Μου έδινε την εντύπωση ότι μας έπαιρνε όλους η μπάλα και μόνο εκείνος ήταν ο σωστός. Μπορεί να το έκανε από γνήσια έγνοια και αγάπη αλλά το αποτέλεσμα ήταν να σε κάνει να νιώθεις λίγο κρετίνος.

 

Παρ’ όλα αυτά είχα την τύχη να τον ακούσω δια ζώσης σε κάτι μαθήματα που έδινε στη Στοά του Βιβλίου. Όσο σκληρός και άκαμπτος ήταν όταν έγραφε, τόσο ευγενικός και προσηνής ήταν όταν σε είχε απέναντί του. Εξέπεμπε μια γλύκα και μπορούσε να κατέβει στο δικό σου επίπεδο προκειμένου να σε βοηθήσει να καταλάβεις. Μπορούσες ακόμα και να διαφωνήσεις μαζί του και αυτό να το σεβαστεί απόλυτα. Αυτή την εικόνα βαστάω εγώ για το μεγάλο δάσκαλο, συγγραφέα, φιλόσοφο και διανοητή που έφυγε από τον κόσμο για τη χώρα των όντως ζώντων, αφού πρόλαβε και είδε τα ονειρικά Κύθηρα…