ανασκαλεύοντας τα σκουπίδια

Χρίστος Σαπρίκης

---

~~~

«Βγάζω τα σκουπίδια στο δρόμο
τυλιγμένα με χαρτί, προσεκτικά πολύ.
Μένουν εκεί, ανάμεσα στα αποφάγια της ζωής,
σε φλούδες χρόνου και αποκόμματα ψυχής…» [1]

~~~

– Στα παιδικά μου χρόνια πολλές φορές τα απογεύματα πηγαίναμε με τα άλλα παιδιά σε δυο ρεματιές λίγο πιο έξω από τα τελευταία σπίτια του χωριού. Ήταν οι σκουπιδότοποι. Κάθε χωριό είχε και μια τέτοια ρεματιά. Ό,τι άχρηστο υπήρχε το πέταγαν εκεί και με τις πρώτες βροχές ταξίδευε για τον Αμβρακικό.

Πηγαίναμε, ανασκαλεύαμε τα σκουπίδια, κι αν κάτι μπορούσαμε να το χρησιμοποιήσουμε για παιχνίδι το παίρναμε. Κομμάτια από μεταλλικούς σωλήνες νερού, σύρματα, σπασμένα ξύλα από καρέκλες, τενεκεδάκια από κονσέρβες… Θυμάμαι ότι έψαχνα με μανία για κάτι μικρά γυάλινα μπουκαλάκια από ενέσεις με ένα κεραμιδί ελαστικό πώμα. Κάθε καλοκαίρι τα γέμιζα με θαλασσινό νερό, κοχύλια, χρωματιστές πέτρες και γυαλάκια από την παραλία, τα σφράγιζα και τα έβαζα στη σειρά στα ράφια της βιβλιοθήκης μου. Κάποια έχουν επιβιώσει μέχρι σήμερα, δεκάδες χρόνια τώρα, στο ράφι της βιβλιοθήκης, στο μέσα δωμάτιο.

– Πώς σου ήρθαν όλα αυτά τώρα;

– Μόλις τέλειωσα το βιβλίο του Αλεξάντερ Κλαπ, «Ο πόλεμος των σκουπιδιών» και διαβάζοντας για τις χωματερές στον Τρίτο Κόσμο και την «επεξεργασία» των σκουπιδιών μέσα στη βρώμα από χιλιάδες χέρια απελπισμένων, το μυαλό μου πέταξε στη χωματερή των παιδικών μου χρόνων.

– Εσείς ψάχνατε για παιχνίδια, σήμερα ψάχνουν για οτιδήποτε μπορεί να τους φέρει κάποια χρήματα. Και πάντα ό,τι περισσεύει, και το μεγαλύτερο μέρος των σύγχρονων σκουπιδιών περισσεύει, ταξιδεύει στο έδαφος και στις θάλασσες για να επιστρέψει στα φαγητά μας και στο σώμα μας ή καίγεται για να μολύνει τον αέρα που αναπνέουμε.

~~~

«Για τις περιβαλλοντικές οργανώσεις το Αγκμπογκμπλόσι [Μια περιοχή στην Γκάνα που «ανακυκλώνεται» ένα μεγάλο μέρος από τα ηλεκτρονικά σκουπίδια της Αμερικής και της Ευρώπης] είναι συνώνυμο της οικολογικής καταστροφής. Η Pure Earth, μια ΜΚΟ από τη Νέα Υόρκη που παρακολουθεί τα επίπεδα τοξικών ουσιών στις φτωχές χώρες, συγκαταλέγει παγίως το Αγκμπογκμπλόσι στα πιο μολυσμένα μέρη του πλανήτη. Χημικές αναλύσεις αυγών από κότες του Αγκμπογκμπλόσι έχουν δείξει ότι πρόκειται πιθανότατα για τα πιο δηλητηριώδη αυγά στη γη. Σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, ένα παιδί που καταναλώνει μια μερίδα κοτόπουλο σ’ αυτή την παραγκούπολη θα απορροφήσει ποσότητα χλωριωμένων διοξινών χημικών ενώσεων βλαβερών ακόμα και σε πολύ μικρές ποσότητες η οποία υπερβαίνει 220 φορές το ημερήσιο επιτρεπτό όριο σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Αρχή για την Ασφάλεια των Τροφίμων.» [2]

~~~

– Υπάρχει και μια άλλη διαφορά. Τα σκουπίδια ενός χωριού την δεκαετία του ’60 ήταν σπασμένα πήλινα και γυάλινα, ελάχιστα μέταλλα και ξύλα, υφάσματα, που όλα τους γρήγορα τα αφομοίωνε η φύση.

Σήμερα ο μεγαλύτερος όγκος των σκουπιδιών μας είναι από πλαστικό που ούτε αφομοιώνεται από το περιβάλλον και ακόμα και αυτό που ανακυκλώνεται η επεξεργασία του πολλές φορές μολύνει πολύ περισσότερο τον κόσμο μας. Άσε η καύση τους από τις βιομηχανίες το τι αφήνει πίσω της.

~~~

« Η βιομηχανία πλαστικών φρόντισε να επεκταθεί η έννοια της ανακύκλωσης καθ’ όλα θεμιτής πρακτικής στην περίπτωση του χρησιμοποιημένου χάλυβα ή του χρησιμοποιημένου χαρτιού, τα οποία πουλιούνταν κι αγοράζονταν παγκοσμίως εδώ και δεκαετίες σε κατηγορίες υλικών όπου είναι αδύνατο να εφαρμοστεί, τουλάχιστον με ασφάλεια. «Οι κατασκευαστές μπορούν να διατείνονται ότι τα πάντα είναι ανακυκλώσιμα, ακόμη κι αν στην πράξη δεν υπάρχει τρόπος να ανακυκλωθούν» προειδοποιούσε ήδη από το 1991 η Consumer Reports, μια ΜΚΟ ελέγχου αμερικανικών προϊόντων.

Συνεπώς, ναι, η άκρατη επίκληση της ανακύκλωσης -που προωθήθηκε κατά κόρον τη δεκαετία του ’90 σε διαφημιστικές καμπάνιες αλλά και σε σχολεία ή δημοτικά συμβούλια ισοδυναμούσε με εσκεμμένη εξαπάτηση των κατοίκων των πλούσιων χωρών, καθώς τους δημιουργούσε την εντύπωση πως ήταν δυνατό να υπερκαταναλώνουν και ταυτόχρονα να φροντίζουν ενεργά τον πλανήτη. Όπως πολύ χαρακτηριστικά δήλωσε αργότερα γι’ αυτή την πρακτική ο Λάρρυ Τόμας, πρώην πρόεδρος της Society of the Plastics Industry: «Αν οι πολίτες πιστεύουν πως η ανακύκλωση λειτουργεί, τότε δε θα ανησυχούν και τόσο για το περιβάλλον»». [2]

~~~

– Και τι προτείνει;

– Δεν δίνει λύσεις. Δημοσιογράφος είναι και δεν είναι αυτή η δουλειά του. Περιγράφει τη ζοφερή κατάσταση στις μεγάλες χωματερές του πλανήτη, το πώς σήμερα τα σκουπίδια των ανεπτυγμένων χωρών ταξιδεύουν στον Τρίτο Κόσμο προκαλώντας ανεπανόρθωτη οικολογική καταστροφή και την διαπλοκή πολιτικών ηγεσιών, βιομηχάνων, εφοπλιστών, αλλά και τοπικών κοινωνιών που ντύνεται πολλές φορές με όμορφες λέξεις όπως «ανακύκλωση», «ευκαιρίες για ανάπτυξη», «προστασία του περιβάλλοντος».

Πρέπει να σου πω ότι σοκαρίστηκα όπως το διάβαζα!. Και σκέφτομαι αυτό που γράφει συχνά μέσα στο βιβλίο του ότι εδώ στον «ανεπτυγμένο Βορρά» πρέπει να πάρουμε πολύ πιο σοβαρά την ευθύνη της διαχείρισης των απορριμάτων του από να τη μεταφέρουμε στην «πίσω αυλή», στις χώρες του Τρίτου Κόσμου.

– Ποιος θα πάρει την ευθύνη; Ποιος θα παλέψει γι’ αυτό; Εδώ βλέπεις μαλώνουν ακόμα για να μην υπάρχει ο κάδος των σκουπιδιών μπροστά στην πολυκατοικία και να πάει στη διπλανή. Να μη μιλήσουμε για σταθμούς μεταφόρτωσης και επεξεργασία αποβλήτων. Η διαχρονική αντίληψη είναι: μακριά από μας, κι ας πάνε οπουδήποτε. Αρκεί να μην τα βλέπουμε. Οπότε, η φτωχολογιά της Αφρικής, της λατινικής Αμερικής και της Ασίας είναι πολύ βολική λύση για να «εξαφανίζουν» τα σκουπίδια μας.

– Έτσι όμως είμαστε σε μόνιμο αδιέξοδο και μεταθέτουμε το πρόβλημα στα παιδιά μας.

– Δεν είναι το μόνο που το φορτώνουμε στα παιδιά μας.

~~~

«Γι’ αυτό κι εγώ,
βγάζω τα σκουπίδια, τα αφήνω στο πεζοδρόμιο
και τ΄αποχαιρετώ.» [1]

---